İSPANYA-PORTEKİZ GEZ-GÖR-YAZ ETKİNLİĞİ
“Dünya gözüyle görmek” deyimini hepimiz kullanırız. Madem dünya gözüne sahibiz, neden güzel dünyamızı görmeyelim?”
Bizer dünya gözümüz ile dünyamızı görmeye çalışan emekçi gezginleriz:
[[ Yılardır gezegeni gezenim, görenim ve ‘ayak tabanımdaki gezegenimiz coğrafyasını’ yazanım. Karşılaştığım ve de pek samimi bulmadığım bir değerlendirmeyle karşılaşırız; “UNESCO Artvin’imizi kültür mirası kapsamına alarak koruma altına aldı (Ben öyle düşünüyorum, çünkü Artvin'imizin 3 paralık enerji ve 3 gramlık altın için yok ediyorlar!!)”.. Ben, sadece belli yerlerin UNESCO tarafından kültür mirası kapsamına alıp koruma altına almasını yetersiz bulanlardanım. Nedeni; gezegenimizin cennetten düşen bir küre olduğunu bundandır ki; UNESCO tarafından evrensel kültür mirası olarak koruma altına alınmalıdır..”..Üzülerek belirteyim ki; biz dünyalılar dünyamızın sadece belli yerleri koruma altına alıp evrensel kültür sorumluluğun öteliyoruz..]]
Yine;05:30 Çankaya, 08:30 Esenboğa. Esenboğa deriz de çoğumuz bu adın nereden geldiğini bilmeyiz. Esenboğa, Ankara savaşında Timur’un komutanlarının birinin adı. Anlamı; mutlu öküz. Mutlu öküz limanında doğru Atatürk havaalanına. Atatürk’ün anlamı; aydınlık, bağımsızlık ve evrensel barış.. Buradan 12:35’de İspanya-Malaga. Malaga’nın anlamını gidince öğreneceğim..
Mutlu öküz, yani Esenboğa çevre yerleşimlerde evlerden çok camii var. Nedir bu camii sevdası? Yemin ediyorum İslami sevgi değil, para sevgisidir. Dahası; insanimizin kutsal duygularına çalışarak para ve oy kazanmak..
12:48’de, baharın havada gördüğümüz Leyleğin isteğini yerine getirmek için havalandık. İstanbul, Sofya, Üsküp , Saraybosna ve Dalmaçya’ya el salladık. Tanıdı bizi; 15 gün önce beraberdik. Pescara’yı havadan görüntüledim. İtalya’nın Perugia’ya yoneldik. Ne yani arabayla yon belirleyen biz uçakla niçin yön belirlemeyelim.İtalya gövdesinin tam ortasında seyrediyoruz..
Bastia ve ssasani arasından Ajaccio üzerinden geçtikten sonra yatay kurp yapıp Malagaya yöneldik. Sardunya adalari sonra; Palma adasi, Alivante, Elcje, Murcia, Cordoba, Civdat Real’den Malaga atmosferindeyiz.. Malaga Picasso’nun biyolojik babası. Evet, Pisacsso burda doğdu İspanya'nın oldu. Hani Urfa’da doğan fıstığın Antep’in olduğu gibi..
Şairin dediği gibi; Her şey tül arkasında güzeldir (Galiba şimdi ben dedim. O zaman gezgin diyelim). Her şey havadan çok güzel. Güzelliklerin içinden güzelliklerin farkında olamıyoruz. İnşallah Malaga’da bunu yaşamayız.
Nedir gezmalarla arşınlamaktan amaç?
İş, aş ve de yeni coğrafyalarda gıcır-gıcır insanlar tanımak; dostluklar kurmak, arkadaş edinmek, hatta eş.. Evrensel Kültür anlayışımızın cephesini genişletmek, kültürlerimizden, örf ve adetlerimizden vazgeçmeksizin. Evrensel ortak kültürler oluşturabilirsiniz, kendi dilinizi ve dininizi öteleyerek tek dil tek din ve tek adam faşizmini tetiklemeksizin.
Evrensel dayanışmadan söz ediyorum. Tek gezegenimiz hepimizin, asla tek adamın, kültürün, dilin, dinin gezegeni olamaz. Oldurmaya çalıştığınız anda onun ışık saçan farklı renklerin raksını, nefes alışının sönümlendirirsiniz..
En güzel yaşam biçimi ve de başarı; insanın çalışırken bile ayak tabanındaki coğrafyayı gezmesi, görmesi ve yazmasıdır. Bir yere gitmek farklı, bir yere gezerek gitmek farklı şeylerdir.
Gezerek gidilen yerlerde, ormanı oluşturan ağaçların, ağaçların oluşturduğu ormanın, ormanın beslediği canlıların, ovaları yeşerten nehrin, dağlardaki kuşun, tarladaki baykuşun, ekinin, buğdayın, Mısırın, Afyonun, Tütünün, güneşe özenen ve selam veren günebakan ayçiçeğinin, dağın, ovanın, vadilerin, adilerin, iyilerin, göğün mavisinin, yerdeki yılanın, havadaki kuzgunun, gölün türkuazının, denizin maviliğinin, kartalın pençesindeki tarla faresinin ve de insanların ve dahi kötü davrandıkları kedi köpeğin, ille de dünyaya gelen bebek çığlığının, beşikteki çocuk ağlamasının, kıkırdamasının aynı şeyler olduğunu görüyorsunuz.
Sarısı, beyazı, siyahi; hepimizin ana karnına düşen 9 ay bekleyen ceninler isek aynıyız demek. Ne diye bu ayrılıklar, parçalanmışlıklar, sinirler ve sınırlar!!!?? Öfke ile kalkmış, zehirli örümcek ağı gibi sınırlarla örmüşüz gezegeni. Gezegen tektir, insan tektir rengi ırkı ne olursa olsun. Nedir peki paylaşılamayan? Para, para, para.. Ekonomi evrenseldir; paylaşım ve bölüşüm esasının teorisel vazgeçilmez oluşumudur.
Üleşmeyen benim ümmetimden dağidir diyorsa Hz. Muhammet, üleşmeyen, sürekli söğüşleyen ve de yolsuzluk haram değildir diyenlerin ümmetçilik yapmaları ne denli zalimane bir süreç..
Bırakın gezegen üleşimini, sınırlarla belirlediğimiz ülkede birbirimizi ayrıştırıp ötekileşmişiz. Evet, zehirli örümcek ağı sınırlarla, yetmedi o sınırlarda ayrıştırmayı, ötekileştirmeyi sürdürerek mutlak monarşist duruşlar sergiliyoruz...
Malaga Litosferi(Karası)
 |
| Malaga kenti |
Tüm bunlar bir yana; dikkatten kaçan evrensel bir tehlike süreci işletmeye başladık. Bildiğiniz gibi dünün bilim kurgu romanları günümüz gerçekleri oldu. Peki, günümüz bilim kurgu Romanları yarının gerçeği olmayacağının garantisin kim verebilir.
Yani yıldız savaşlar, uzaylı saldırıları, uzay istasyonları bütünündeki kolonyal savaşların, yani; uzay bölgesel yayılmacılık doktriniyle (sömürge öğretisi) hareket etmeyeceklerinin garantisini.. Bugün, bizler Gezegenimiz coğrafyasını tanıyıp öğrenmeye çalışırken, bilim insanları farklı formatları barındırdığı akıllı gezegenleri tanıyıp öğrenmeye çalışıyor..
Fakat devreye giren özel sektör bu sürece el atar uzay istasyonları (uzay kolonileri) inşa ederse, yani gezegenimizi sattıklarımıza uzayı da satar isek, uzayı da gezegenimiz gibi özel leştiririz..
Unutmayın; ABD'li bir şirketin dünyanın ilk özel uluslararası uzay istasyonunu kurmak için harekete geçtiğini.. Süreç içinde, uzay kolonileri, ay üssü, sonrası Mars derken gitti Kars.. Evet; gezegendeki post modern sömürü adına yapılan, Ortadoğu ve Balkanlar’daki şirket savaşları gibi uzay sömürü kolonyal savaşlardan söz ediyorum. Süreç içinde de gezegenler savaşı. Yani; Dart Vader’lerin ortaya çıkması..
Demem o ki; en doğru önlem “Gezegen kardeşliği”.. Düşünün, hem de çok düşünün; gezegenimizi sadece zehirli örümcek ağıyla örmedik, 30 ülke ile ölümcül silahlı hatlar oluşturduk; NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü)’yu oluşturduk. En son bu örgüte Makedonya katıldı ve Temmuz’daki şenliklerine tanık oldum.. Biliyorsunuz bunu CENTO’su da vardı. Amacı; Ortadoğu’daki güvenliği sağlamayı ve Sovyetlerin Ortadoğu’ya nüfuz etmesini engellemeyi hedef alan bir siyasi örgüttü. Kurucuları; Türkiye, İran, Irak, Pakistan ve İngiltere birliği.. 1979’da sizlere ömür..
İşte sinirlerimiz bozulsa da bu sınırları aşarak gezegenimizin yen coğrafyalarına, yeni insanlara, insanlıklara, kültürlere ulaşmaya çalışıyoruz, fakat geri dönüyoruz. Elbet, insan gezegendeki evine dönmeli dönmesine de gezegenimiz tüm insanların ortak evi değil mi!? İnsan gezegenimizin her 2 kutbu arasında istediği yerde yaşayabilmeli.. Gezegenin baronları sınır koymuş, buralar benim diyor, ben ise diyorum ki, doğrusu biz ise demeliyiz ki “Gezegen bizim; görmeliyiz, yaşamalıyız..”..
Bunu salt Avrupa Birliği, yani 28 Avrupa ülkesi sağladı kısmen.. İçlerinde Balkan ülkesinden sadece kısmı Balkan ülkesi olan Bulgaristan ve Romanya ve de Hırvatistan var… Makedonya, Arnavutluk, Bosna-Hersek, Sırbistan, Karadağ ve Türkiye kapıda bekliyor, ki bu yapıda Türkiye’nin şansı yok, çünkü adamlar olguya din penceresinden bakıyorlar..
Dünya’yı bozan din demek istemiyorum; dünya’yı bozan din değil, dinsel ötekileştirme ve dinsel savaşlar. 21. Asırda, eğer geçmiş asırlardaki bu duruşunu değiştirmez isek evrensel barışı asla yakalayamayız. Dahası, evrensel barış gezegenimize ne zaman gelir?! Ne zaman; Müslüman’ın, Musevi’nin, İsevi’nin, Budist’in, Hinduis’tin ve Ateistin mezarlar ortak olur, o zaman gelir. Bunun temel koşulu da; siyasi ve ekonomik rant adına dinden ve yoksuldan geçinenlerin gezegenimizde dışlanmasıdır!!!. Elbet bunu dışlamak için onların beslendiği cehaleti ortadan kaldırmak..
1.GÜN 18 Ağustos 2018
MALAGA
Uçağımız 18 Ağustos’un saat; 16:09’da teker açtı. Saat; 16:16 teker koydu ve MALAGA’ dayız. 4 Saat 21 dakikada 2988 km’lik atmosfer kat ettik… Malaga, İspanya‘nın güneyinde Costa del Sol denilen Güneş Sahilleri üzerine kurulu bir liman şehri.
Şehir Cebelitarık boğazına 100 km uzaklıkta, Sırasıyla; Park caddesini (Passeo de pargue), Plaza de la Merced (Mercet meydanı), Picasso evi, Kahramanlar aniti, Cervantes tiyatrosu, Puerto Marina (Liman), Osmanlı La Alcazaba de Malaga Kalesı (el-Kasabatü’l-kadîme) ve Alcazaba kalesinin arkasındaki; Castillo de Gibralfaro kalesi (Tarık’ın Feneri)..
Emeviler'in egemenliğine 750'de son veren Abbasiler'in Şam'da giriştikleri kıyımdan kurtulabilen 10. Emevi Halifesi Hişam'ın torunu Ab-durrahman 755'te İspanya'ya ayak bastı. Ve de Endülüs Emevî Devleti temeli atıldı. Bugün bu coğrafya hala Endülüs olarak geçmektedir. Bu Endülüs’ün başkenti Malaga Akdeniz’e kıyısı olan tarihi yapılardan yoksun Fakat tarihi olaylar varsılı kent olduğunu söyleyen rehberimiz Adanalı Fatih Türkmen hiç zaman kaybetmeksizin; “Aman hırsıza dikkat!” anonsu yaptı.
Türkmen, önceki İspanya gezisinden tanıdığımız yetenek İstanbullu Berkay Bozkurt’un arkadaşı. Benziyor da. Yetenek ve yeterlilik bağlamında bunlara, Balkanlardan tanıdığımız muhteşem; Enise Özdemir, Fas etkinliğinde tanıdığımız dolu-dolu Trabzonlu Ersel Kahraman’ı kesin katmak gerekir. Öylesine dolular, öylesine anlatımları dingin ve güçlü ki; not almakta güçlük çekmiyorsunuz...
Antrparantez;
[[ Bu arkadaşlar kendilerini aşmış , birkaç lisan bilen yetenekler. Onlar en fazla 2-3 yıl sonra TV ekranlarında diyorum-ki olmaları da gerekli-, eğer kendileri özgün çalışmalara başlamazlar ise.]]..
Fatih’in dediğine göre; hırsızlar genelde, adları bende kalsın; bazı ülke çakalları imiş ve hepsi de şık ve de zengin giyimli organize işler örgütü. Çok dikkatli olmak gerekli imiş, çünkü Malaga ve Sevilla’da konsolosluk yokmuş. Bu nedenle çaldırmayın, çalınanlar için Barcelano ve Madrit’e gitmek zorunda kalınıyor(muş)..
Evet, Malaga Endülüs’ün başkenti olmasına karşın tarihi Osmanlı ve diğer uygarlıkların eserleri az bir kent. En önemli yapıları Kaleleri. İlki Osmanlı kalesi; "Alcazaba de Malaga Kalesi (Sağlamlaştırılmış küçük kalelere Alcazaba deniyor. Bu nedenle bölgeye de Alcazaba denmiş)". İkinci kale; bu kalenin hemen arkasındaki Bizanslıların Gibralfarao Kalesi.
 |
| Alcazaba de Malaga Kalesi |
 |
| 14.YY balık kurutma yeri "Malak" piramidin altında |
 |
| Botanik Park |
 |
| 400 yaşındaki kauçuk ağacı |
 |
| Papağanlar palmiyelere öyle saklanıyorlar ki ara da bulasın |
Alcazaba de Malaga Kalesi: Malaga’nın da içinde bulunduğu Cordoba Halifeliği’ni yöneten Hammudid Hanedanı tarafından inşaa edilen kale; Modern Malaga limanına hâkim bir tepede kurulmuş olup, iç içe geçmiş iki kaleden oluşmaktadır.
Kale; Granada Krallığı’nın üçüncü Berberi Kralı ve Elhamra Sarayı’nın kurucusu olan Badis(1038-1073), 1057’de Müslüman tarafından yönetilen prenslik olan Malaga’yı topraklarına katıp, Elhamra Sarayını örnek alıp Alcazaba kalesi inşa edilmiş. Alcazaba Kalesi Endülüs Emirlerinin ikamet ettikleri yer olarak bilinmektedir. Alcazaba Malaga, Elhamra Sarayı’ndan sonra Endülüs’teki en önemli İslami anıttır. Uygarlığın kanıtı olarak, o günlerde her evde tuvalet bulunmaktaydı.
Endülüs, Müslümanlara bağlı prensliklere bölündüğü (Taifalar) sırada yapılmış. 13 ve 14. yüzyılda ise Nasrid Hanedanı zamanında genişletilmiş. Gibralfaro Kalesi korunaklı bir yolla Alcazaba kalesine bağlanıyormuş. Emir’in ikamet ettiği yermiş. Castillo de Gibralfaro kalesi (Tarık’ın Feneri); Cordoba Halifesi 3. Abd-al-Rahman tarafından inşa ettirilmiş. (M.S:929). Adını inşa edilen yerdeki Fenike deniz fenerinden alıyor. Bugünkü duruma ise Granada Sultanı 1. Yusuf getirtmiş. Gibralfaro tepesinden, Malaga’yı kuş bakışı görebiliyor..
Burada hala Fenikeliler‘den kalma az da olsa surlar var.. Egzotik bahçelere de sahip. Vee; ikinci kulesi bitirilemediği için tek kollu kadın (La Manquita) olarak da bilinen ve kentin simgesi olan; Rönesans Mimarisi’nin önemli yapılarından olan ve yapımı 1528’de başlayıp, 1782’de biten Malaga Katedralı, kiliseler, farklı uygarlıklardan kalan duvarları ile Malaga açık hava müzesi adeta.. Malaga Picasso’nun doğum yeri. Picasso’nun doğduğu evde kurulan ve aynı zamanda The Fundacion Picasso’nun da merkezi olarak kullanılan Museo Casa Natal, yani; doğum Yeri Müzesi de burada..
Malaga; Costa del Sol, Marbella, Ronda, Puerta Banus ve Mikser gibi önemli ilçeleriyle turizmin odağıdır. Özellikle; Costa del Sol ve Marbella.. Costa del Sol ve Marbella 1950ler’in sonundan itibaren dünya turizminin en popüler beldeleri arasında girmiş.
Geliri turizmin yanında zeytincilik-ki İspanya zeytin yağında dünya sıralamasına giren ülke-. Malaga’dan Cordoba’ya dek Zeytin bahçeleri imiş-. Bunun yani sıra Cam, Porselen ve Seramik işi ve de balıkçılık. Özellikle sardalye ve hamsi. Çırıngıte denen sardalye yemeğine dikkat çünkü, temizlenmezden pişiriliyor, yerken dikkat etmeniz gerek. Hamsi yemeğine Bakeronos deniyor. Malaga’yı Fenikeliler kurmuş.
Adi Balık Kurutma Kulübeler denen Malak’tan geliyormuş. Alcazaba kalesi önündeki Roma tarihi kalıntıların yanında camdan piramitlerin içinde Malak’lar. Kapalı... İspanya’da her kentin festivali oluyormuş.
Bugün Malaga festivali. Insanlar özellikle karanfilli flamengo giysili renkli kadinlar ve erkekler sokaktaki coşkulu eğlenceleri ile sizi ortaçağın rengine ve coşkusuna taşıyor. Erkekler fötr şapkalı ve yerel giysileriyle o denli özgüvenli eğleniyorlar ve de mutlu olmanın dersini veriyorlar. Biri diğerini asla rahatsız etmiyor. İçiyorlar fakat asla dağtmıyorlar.. Onlarla eğlendik. Park Caddesi’ndeyiz. Burası adeta botanik bahçesi. Özellikle.
Arjantin’den getirilen Papağanlar gürültü yaptıkları için sokağa salmışlar ve ağaçların efendisi olmuşlar.. Palmiyelerin üzerinde kendilerini değil gürültülerini görüyoruz. (siz duyuyoruz diyebilirsiniz). İnşa için ağızlarında çöp veya dalları Palmiyelere taşıyorlar ve palmiyenin yaprakları arasında kayboluyorlar. Parkın şarap şişesine benzeyen sarhoş ağaçları ilginç. 350 yıllık kauçuk ağaci da..
Size bir antrparantez daha;
[[ Tekfen Holding’in sahibi memleketlim ve büyüğümüz, İnşaat Mühendisi meslektaşım 1925 Artvin doğumlu Ali Nihat Gökyiğit’in, sevgili eşi Nezahet Gökyiğit anısına yaptırdığı, Nezahet Gökyiğit Botanik Bahçesi (NGBB) aklıma geldi. NGBB aslında hatıra parkı oluşturulmak amacıyla 1995 yılında kurulmuş.
NGBB; İstanbul’un Anadolu yakasında, Boğaziçi 1. Köprü ve Fatih Sultan Mehmet 2. Boğaziçi Köprü yollarının ve Anadolu Otoyolu’nun birleştiği kavşakta yer alıyor. 32 hektarlık park alanına takriben 50.000 ağaç ve çalı dikilmiş. Bahçe alanı, Karayolları Genel Müdürlüğü ile ANG Vakfı arasındaki bir protokolle 2025 yılına kadar bu hizmete tahsis edilmiş. Düşününü; NGBB, İstanbul’a %12 oranında yeşil alan sağlamasıyla İstanbullular için bir nefes alma noktası, araştırma, eğitim ve öğretim merkezi olma özelliklerine sahip. Ümraniye ve Ataşehir olmak üzere iki girişi bulunan park içerisinde eğitim ve öğretim alanları gibi bazı alanlar hafta içi belirli saatler içerisinde ziyaret edilebiliyor..
Neden böylesi bir antrparantez açtım? Ülkemde yeşil dolar için yeşil doğayı yok edenlere selam olsun diye.. Üzülerek belirteyim ki; İstanbul’a %12 oranında yeşil alan, yani nefes alma odağı yaratan NGBB etrafı devasa beton cangılı ile kuşatılmış, fakat o nefes almaya ve aldırmaya devam ediyor, tıpkı Malaga’daki Liman boyu; Park Caddesi gibi. ]]
Saat; 17:30... Belediye binası ve diğerleri, Neoklasik ve neobarok tarzda antigotik siradan yapılar. Malaga’da Pıcasso evi yanı sıra Antonio Banderas’ın evi de varmış(çok lazımdı). Plaza de Merced meydanındayız (Anlamı merhamet yemeği).. Çok, çok eski park; hatta Romalılar döneminde kaldığı söylendi ve biz de doğrudur dedik. Malaga’nın şehir merkezinde en büyük meydanlar biri ve Pablo Picasso çocukluk evi de burada.
Günümüz şekliyle en az on beşinci yüzyıldan beri faaliyet göstermektedir. Malaga yemeklerini burada yiyebilirsiniz. En iyi yemekleri, İspanyolcada üzerini kaplamak anlamına gelen Tapaz (Kapak) adlı yemek, huni kapaklı porselende geliyor ve içindeki ekmeğin domates, ahtapot, kalamar, zeytin, yumurta, pastırma, somon, peynir vb soslarla kaplıdır (Adı buradan geliyor). Bize en ilgin yemek türü Rabedokoro adı verilen boğa kuyruğu kebabı. Herkes başat yemek diyor, fakat yemedik..
Size bir deneme, Endülüs öyküsü: “Endülüs’te Sidere ve Cintina aşkı”
[[ ENDÜLÜS’TE SON AŞK; “SİDERE İLE CİNTİA”NIN AŞKI
Osmanlı İmparatoru II.Beyazıt, Malaga’yı tekrar Endülüs’e kazandırmak için; batı Akdeniz’e donanma göndermeye karar verdi. Ve de; Ünlü Türk Amirali ve coğrafi bilimci Piri Reis 'in amcası Kemal Reis (Ahmet Kemalettin)’in komutasındaki Donanmasını İspanya seferine çıkardı. Sefer sürecinde "Kaptan-ı Derya" Kemal Reis, Güney İtalya’yı vurarak İspanya sularına kadar, dahası Malaga önlerine geldi.
Kıyılarda olmayacağını bilen Kemal Reis Portekiz donanmasının, Guadalmedina Nehrine konuşlanmış olabileceğini düşündü ve aramaya karar verdi. Donanmanın yerini saptamak için Güney İtalya zaferinde büyük yararlıklar gösteren boylu poslu, atak, gözü pek, hareketli ve çevik, cevan, yani genç delikanlı 15 Levendine seslenerek düşman kuvvetleri hakkında bilgi toplayan karadaki serdengeçtilerle buluşacakları yeri ve sonrasında yapmaları gerekenleri anlattı ve Tek-tek herkesle helalleşti. Helalleşti çünkü, görevleri büyük olasılıkla dönüşü olmayan başarı ile sonuçlanacaktı, Serdengeçtilerle birlikte.
Geride gözü yaşlı eş ve yetim bırakmamak için bekardı Leventler ve Serdengeçtiler. Bundandır ki evlenmeleri yasaktı.. Özellikle Serdengeçti; ser: baş anlamında ve başından vazgeçenler anlamına geliyordu. Evet, onların büyük çoğunluğunu bir daha göremeyecekti anneleri, babaları ve kardeşleri..
Gecenin ürküntü veren, sessiz karanlığında gemilerden süzülerek, ay ışığının yarattığı parlak yüzeyde deniz canlılarının oluşturduğu renklerin raks edişinden uzak, Akdeniz’in seri sularına bıraktılar kendilerini, çünkü yakamoza düşmek tehlikeli idi.. Suda batıp kaybolmamak için palalarını ağızlarıyla kavrayıp, tüfeklerini tersten boyunlarını asmışlardı..
Forsa iken, reis ve sonrası Levend olan Sidere içlerinden en atak, en cesur ve en düşünceli olanı idi. Yakamoza girmeden, dalga sesleri arasında Guadalmedina Nehir ağzına geldiler. Her zamanki gibi kirli aktığı için Guadalmedina’da yakamoz tehlikesi yaşamayacaklardı. Geniş nehir yatağında hayli ilerlemelerine karşın Portekiz donanmalarını bulamıyorlardı…
Ani gök gürültüsüyle irkildiler. Gecenin karanlığını yırtan yıldırımlar Malaga dağlarını aydınlatıyordu. Kıyıya çıkma savaşı içine girdiler. Savaşı kaybettiler, çünkü; dingin Guadalmedina nehri hareketlenerek, büyük bir gürültü ile üzerlerine gelmeye başladı. Bu beklenmedik bir felaketti. Sürükleniyorlardı. Bataklıklarda buldular kendilerini. Sazlıklara tutunarak karaya çıktılar. Leventlerin beşi kaybolmuştu..
Gecenin ıslak karanlığında ilerliyorlardı. Gün doğum sancısı içinde kıvranıyordu, puslu havada. Ürküntü veren alacakaranlığında Malaga’nın denizden yüksekliği 130 metreyi bulan Alcazaba surları uzaktan göründü... Sur içindeki Malaga’ya girmelerinin sakıncalı olacağını tartışmaya başladılar. Kıyafetlerini değiştirecek yerel giysileri Serdengeçtiler getirecekti. Artık yörenin yerel giysilerini kendileri bulacaklardı. Gün doğumunu yapmış, görünür hale kılmıştı Leventleri.
Alcazaba, yani Malaga kalesi surlarının dibindeydiler. Sevinçten haykıracak gibi oldular; çünkü denizin maviliği ve Portekiz donanması karşılarında idi. Deniz değil de, donanma onları hem sevindirdi, hem heyecanlandırdı.. Kalenin sur içindeki dar sokaklarına sığınmaya hazırlanırlarken beklenmedik bir şey daha oldu: Kalenin Malaga dağlarına bakan sur dibinde çadırlar ve önünde yanan ateş dikkatlerini çekti..
Heyecanını İlk eyleme dönüştüren Sidere oldu: Üstündeki yükleri attı, yanan ateşe doğru koşmaya başladı! En uzak çadırın yanında hızını kesti, yavaş-yavaş yaklaşmaya başladı. Çadırı aralayıp içine bakacağı an, ürkek-ürkek sol tarafından gelen sese başını çevirdi. Omzunda testi taşıyan bir siluet yaklaşıyordu. Yaklaştıkça hatları ortaya çıktı, çıktığı noktada da Sidere’nin aklı başından..
Karşısında esmer bir afet vardı; parlayan gümüşi halka küpeli, siyah düz saçları omzunda, siyah bluzu ve fırfırlı kırmızı etekli, çıplak ayaklı bir güzel.. Kız, kuşkulu bakışlarla omzundaki testiyi indirdi ve elini beline koyarak Sidere’ye bakmaya başladı, “Sen nerden çıktın!” derecesine. Tam bağıracakken, Sidere yaydan fırlarcasına kızın üzerine hamle yaptı, ağzını itercesine kapatarak çadıra çekti..
Sidere; ‘Zarar vermeye gelmediğini, yardıma gereksinimi olduğunu, yardım edene altın vereceğini’ mırıldanmaya çalışırken, elini usulca ağzından çekip sakinleşen kıza durumu detaylı bir şekilde anlatmaya başladı. Bilmiyordu; bunların belli saatlerde kente girmelerine izin verilen ve Girnata (Granada)’daki gösterilerden dönen Gitanolar (Romanlar) olduğunu. Roman güzeli Cintia ikna olmuştu.
Cintina; Hışımla Sidere’nin kolundan çekiştirerek çeribaşı babası Rafael’in yanına götürdü. 1 kese altınla ikna olmuştu Rafael. Yine de düşünceli-düşünceli tebessüm etmeye başladı.. Sur içine Gitonalarla gireceklerdi. yani sur içinin dar sokaklarına... Roman giysileri giyildi, Leventlerin her birine at arabalarını sürme görevi verildi ve de sur içine doğru yol alınmaya başlandı. Giriş kapısına varmadan atlı askerler karşıladı. Gitano çadırlarını taşıyan at arabalarını didik-didik aradılar.
Bu duruş, Malaga’ya yerleşik yabancı sokmamama konusunda nedenli karalı oluklarının duruşu idi. Kesinlikle, donanmanın demir attığı Limana inilmeyeceğini, gösterilen yerden bir adım öteye gidilmeyeceği uyarısı idi bu ayni zamanda. İşaret edilen meydanda toplanıldı, çadırlar kuruldu. Zaman kaybetmeksizin herkes gösteri elbiselerini giydi.
Leventler en ufak kuşkuya meydan vermeksizin Gitonalar gibi çalışıyorlardı. Sidere ise sürekli çalışıyor gibi yapıp, yakınından ayrılmadığı Cintia’yı izliyordu. Cintia farkındaydı. Dayanamadı; “Çok hayranım oldu, ama kocam olmadı.. Hayal kurma” deyip, saçını ve eteklerini sola-sağa savurarak çadırına girdi. Bir süre sonra çadırın kapısı aralandı ve içinden bir o kadar daha etkileyici yeni bir Cintina çıka geldi.
Cintia’nın bedenini ön plana çıkartan; etek ucu vb. yerlerine verev kesilmiş kumaştan yapılan süsleri, elde işlenmiş bahar motifli şal, süslü taraklar, iri küpeler, yelpazeler ve kıvırcık saçlarına sokuşturduğu kırmızıdan beyaza dönüşmüş karanfil Cintia’nın tüm hatlarını gözler önüne sererek ayrı tebessüm ediyordu çıdırtırtırcasına..
Bu durum, Sidere’yi daha da şok etmişti... Çeribaşı babası durumu gizliden gizliye izliyordu. Aniden Sidere’ye döndü; “Cintina beyaz karanfil takmazdı, o kan rengi karanfilleri sever, öfkeyle gezerdi. Bu kızıma bir şeyler oldu.. Baro Devel (Büyük tanrı) değiştir kızımın talihini”.. Sidere umutlanmış, umutlanmıştı ve de umutlanmıştı..
Halk toplanmıştı. Ardından saray sakinleri de yerini aldı.Ve gösteriler başladı. Dans eden kadınlar eşliğinde Cintia şarkılar söylüyor, meşale ile ilgin oyunlar yapılıyor, atların dans edercesine yürüyorlar, cambazlar da cambazlıklarını.. Sidere, bunları değil sürekli Cintina’yı izliyordu. Aslında o, Cintia’nın dansını değil, dans eden Cintina’yi izliyordu…Onun dansından süzülen cazibesinde, etkileyici kıyafetlerinden adeta büyülenmişti..
Sidere öğrendi; isyanın ve meydan okumanın sanatını yapan, özgür yaşamın tutkunu, siyah saçlı esmer bu insanlar, Hindistan’dan gelerek Avrupa kıtasına, en çok da İber adasına ve İspanya’nın güneyi, dahası Endülüs’e yayılmış Gitanolar, yani Romanlar olduğunu.
Endülüs topraklarına gelen Gitanolar kültürlerini de getirmişlerdi. Farklı ve uzak diyarlardan gelen bu insanlar, yerleşik kültüre yeni heyecanlar katıyorlardı. Yoksul bu göçebelerin özgün sanatı, İspanya kültürleriyle,dahası; Hıristiyanlar, İspanya Yahudileri, Müslüman Arapların (Endülüs) müzik kültürü ile harmanlanıyor ve Flamenko doğumu gerçekleşiyordu.
Maceraperest ve özgür Gitanoların müziğinden dökülen duyguların yönettiği, seyredenlerin büyülendiği bu dansı, süreç içinde sadece halk değil ‘böylelikle’ soylular da izler olmuştu. Gitanoların bu kültürünü saraylarına bile taşıdılar. Dahası; farklı din ve müzik kültürüne sahip halkalar ve onların üstündeki otorite kral çevresindeki soylular Gitanoların kıyafetleriyle ilgilenmeye başladığı noktada Flamenko yaşam buldu.
Dansın temel enstrümanı haline gelen, giysiler ve diğer aksesuarlar, ayakkabılar; halktan her kesimin olduğu gibi, Sidere’nin fazlasıyla dikkatini çekmişti..
Sidere’yi asıl etkileyen, Gitanoları özgürlüğe tutkun kılan; isyanın ve meydan okumanın dansları oldu. Etkilenmekten çok hüzün yüklü anılarını tetikledi. Sidere meydanında Tulum veya Laz kemençesi eşliğinde oynadıkları, dahası Lazların tutsağı oldukları özgürlüklerini dışa vuran isyan ve meydan okuyan Deli Horon ve Memethina’nın Sidere vadisindeki yankılanmasını anımsadı..
Yıllardır özgürlük özlemi içindeki Sidere’nin bedenini, isyan edip meydan okuyamama duygusu tekrar sardı. O; 15 yaşında; Arhavi’nin Sidere köyünde, Rus korsanlar tarafından tutsak edilip, Akdeniz korsanlarına satılmıştı..
Süreç içinde Osmanlı korsanlarından Kemal reis teslim almıştı onu. O gündür bu gündür yanındaydı. Yine de özlem yüklü acılı ve hüzünlü zamanlar yaşadı.. Köyünün güneşini, rüzgarını, yağmurunu, karını, atmacayı, doğan çocukları özlemişti hep. En çok da sevdasını, Ayşesini..
Sidere Leventleri, Leventlerde Dalkılıçları, yani Serdengeçtileri ve de görevlerini ötelemişlerdi 3 gündür. Serdengeçtileri aramaya başladılar. Cintina’nın babası Rafael’den yardım istenmeliydi. Cintiaa’da bir şeyler duyumsamaya başlamış olmalı; Sidere’yi pek yalnız bırakmıyordu. Serdengeçtilerin olası yerlerini düşünmeye başladılar. Sur içindeki ara sokaklardan birine girdiler. Sarmaşıklarla giriş kapısı bile zor seçilen bir yere gelmişlerdi.
Burası, her milletten balıkçılık yapanların takıldığı yer. Leventler, Serdengeçtileri kıyafet değiştirdikleri için belki tanıyamazlardı, ama ille de hissederlerdi.. Buradaki insan profillerine pek ısınamadılar. Balık Kurutma Kulübeleri denen Malaklarda da balıkçıların olabileceğini öğrendiler. Alcazaba kalesi girişindeki meydana yöneldiler..
Ve buldular birbirlerini. Belli etmemek için birbirlerine duygu yoğunluğunda sarmaş dolaş olmamaya özen gösterdiler. Daha önceki görevinde sağ kaldığı için Osmanlı tarafından serdengeçti ağalığıyla ödüllendirilen Serdengeçti başı; “Limana indirmiyorlar. Bu nedenle balıktan dönen yelkenliler Limana, doğrusu donanmalardan uzak yerde duruyorlar. Donanmaların durumu nedir bilmiyoruz..”
Kuşatması uzayan kalelere, serdengeçtiler, gece merdiven kurarak yalın kılıç içeri dalıp bütün herkese gözlerini kırpmadan kılıç sallarlar ve yazgıları olan şehitlik rütbesine yükselirlerdi.. Bu öyle değil. Zaten kale içindeler. Dertleri kalenin dışı. Dahası; kale dışındaki Limanı ve sur etrafını kollayan devasa kule ve kule üzerindeki toplar.. Bir şey dikkatlerini çekti: Kulenin tam hizasındaki tepede devasa bir kaya; dokunsanız kulenin tepesine inecek...
Tepeye çıkıp ön çalışma yapmaları gerekiyor. Sidere üstlendi. Çevreyi tanıyan Cintina ile yapacak bu işi.. İşin en güzel yanı tepeye çıkılan bayırın, yerleşik romanların mahallesi olması... Kayalıklara yaklaşmak için bayırı tırmanmaya başladılar. Cintina’ya yakın olmanın sevinci içinde idi. Çünkü o, o’na Ayşe’si gibi duruyordu. Gün ağarmadan kayalıklara vardılar. Mahalleyi uyandırmamak için bekleyeceklerdi.
Akdeniz suları her zamanki gibi için-için enerjisini hareket ettirerek yakamozunu ışıldatmayı başladı, çünkü balıklar uyanmış hareket etmeye başlamıştı. Oluşan yakamoz adeta tüm renklerin ruhu idi ve serin Akdeniz sularını boyuyordu. Kuledeki askerlerin hareket eden siluetlerini izlemeye başladı derken gün ağarmaya başladı erken. Artık, doğası ve doğanıyla her canlı uyanıyordu.
Cintina siyah uzun eteklerini saçlarıyla birlikte Akdeniz esintisine bırakarak günün sessizliğinde büyümsü bir siluet oluşturuyordu. Sidere onu sürekli Ayşe olarak izliyordu,.. Osmanlı Fetih için buralarda idi, o ise gönlü feth edilmiş ikilemde.. Duygu yüklü bir girdabın içindeydi.. Usulca kayalara oturdular yan yana. Günün sessizliğini, Sidere’nin sessizliği bozdu. Özlem dolu bakışlarını Akdeniz sularının ötesine taşıdı.
Tutsak ruhun özgürlük isyanı benliğini kuşatmış umutsuz bir sessizliğin feryadına kendini teslim etmişti. Sidere, köyü Sidere’yi düşünmeye başladı. Korsanların Sidere vadisinde yankılanan iğrenç haykırışları ve anne babaların çığlıkları Sidere deresinde yankılanarak Karadeniz’e aktığı anı.. Dahası; kulaklarında ve yüreğinde çınlayan; özlem duyduğu doğa ve doğanın sesi onun yaşam sevinci idi ve yok edilmişti, fakat umutlu idi..
Cintina’nın mahalleden oluşturduğu bir grupla ürküntü veren gecenin sessizliğinde kayalıkların dibine sindiler. Gün ışımazdan tepedeki devasa kayayı hareket ettirmek gerek, fakat nasıl!? Barut ile patlatmayı düşündüler, ama bu düşman donanması ve ordusunu uyandırmaktı. En iyisi; Doğal afet izlenimi vermek için, kayayı manivela ile hareket ettirmek akıllarına geldi gelmesine de kayayı nasıl yerinden oynatacaklardı?
Aniden sessizliğe gömüldüler. Kimse konuşmuyor, çünkü akıllarına çözüm gelmiyordu. Umulan, ama beklenmeyen bir şey oldu: 30 kişi birden ayağa fırladı, büyük gürültü ile altlarındaki zemin kaymaya başlamıştı. Bu bir depremdi ve kayalar surlara doğru yuvarlanıyordu. Geri çekilerek devasa kayanın homurdanarak inişini izlemeye başladılar. Gözler parıldadı, yürekler çarpmaya başladı, yoğun sevinç içinde, çünkü devasa kaya tanımı zor insana ürküntü veren böğürme ile kulenin tepesindeydi.. Doğa onların yaratamadığı afeti yaratmıştı.. Her şey birkaç saniyede olmuş, sur içinde çığlıklar yükselmeye başlamıştı..
O kaos içinde; bir grup Osmanlı donanmalarına ateş yakarak işaret veriyordu. Diğer grup hazırladıkları barut fıçılarıyla bekliyordu, Osmanlı ordusuyla eş zamanlı saldırarak düşmanı şok etmek için..
Atlı arabalar harekete geçti. Granada’nın sur içindeki dar sokaklarına kıvılcımlar çıkaran sürtünmelerle, denize dik inen ana caddeye çıktılar. Sidere ve Cintina tüm arabaların önünde; barut dolu fıçıların yüklü olduğu atlı arabayı hızla Limana sürüyorlardı; sürdüler, sürdüler.. Malaga dağlarından Akdeniz’e yankılanan büyük bir patlama, Endülüs’ü aydınlatıyordu....
Bu ölüm sürüşü, özgürlük adına verilen isyanın haykırışıydı... Sidere ve Cintina bir daha görülmediler. Veya; Savaşın, içinde barındırdığı öykünün kahramanlarını şöyle de anlatabiliriz: Bu, özgürlüğe kaşan bir isyanın ölüm yürüyüşü idi. Sidere; yokuş aşağıya gelme noktasında; atların koşum takımları olan göğüs kayışı, ok ve yan kayışı hamuttan kurtararak atları serbest bıraktı. Diğerleri gibi atın üstündeydiler ve ani bir hamle ile fitillerini yaktıkları barut fıçılı arabaları atsız bıraktılar. Arabalar hızla inişe geçtiler. Arabalar hedefi vurmuş, Osmanlı toplarının da devreye girmesiyle Portekiz donanmasını Akdeniz sularına kattılar.... Ve böylelikle, öncü güçlerin katkısıyla; Karadan ve denizden saldırılmış Malaga düşmüştü.
Önceden bir İspanyol filosunu bozguna uğratarak Malaga yakınlarında konuşlanan Kemal Reis, yardımı yerine ulaştırmış ve de Malaga’yı Granada (Girnata) hükümdarlığına teslim etmişti.
Bu savaş; aynı zamanda batı Akdeniz'in ele geçirilmesinde büyük fayda sağlamıştır. 1487 tarihinde granada (Gırnata) hükümdarı Hasan Bey, II. Beyazıt 'tan yardım istediğini, II. Beyazıt bu istek üzerine bir korsan filosu hazırlatarak Kemal Reis ile birlikte bölgeye gönderdiğini tarihten biliyoruz. Bilmediklerimiz içlerindeki olası öykülerdir. İşte, ben bu olası öykülerden birini hüzünlü rüzgârıyla, geziden esinlenerek ‘Endülüs tarihini esas alarak’ yazmaya çalıştım. Dahası Endülüs’teki gizemli aşklara öykündüm.
Öykünmeye devam: Denizciliğe genç yaşta korsanlık yaparak başlayan Kemal Reis, 1470’de Eğriboz Adasına yerleşip oradaki korsanların Reisliğini üstlenmiş ve Venediklilere karşı verdiği mücadele ile ün kazanmıştır. Ardından; Cebre Adası ve Cezayir'in Becaye limanında Türk üsleri kuran Kemal Reis, Türk denizcilik tarihinde bir ilki gerçekleştirerek, Türk savaş gemilerine uzun menzilli toplar yerleştirmiştir. Kurduğu bu üsleri kullanarak İtalya, Fransa, orta ve batı akdeniz adalarında korsanlık yapan Kemal Reis, Kuzey Afrika kıyılarına ulaşarak mahalli Müslüman Emirlerini dize getirmiştir…
28 temmuz 1499 tarihinde İyon denizindeki küçük Sapienza adası açıklarında, Burak Reis ile birlikte 200 parça gemiden oluşan Venedik donanmasını sulara gömerek 15. yüzyılın en büyük deniz savaşını kazanmıştır. Tarihler 1500'ü gösterdiğinde Kefelonya'yı feth eden Kemal Reis, 1501 yılında toplam 22 parça gemiden oluşan donanmasıyla girdiği Navarin deniz savaşını kazanarak, Venediklileri tekrar bozguna uğratmıştır. Başarılarına 1502 tarihinde, Atlas Okyanus’unda, dahası Amerika ve Avrupa’nın ortasındaki Azor adalarından olan; Santa Maria adalarını feth ederek fetihlere devam eden Kemal Reis, 1503 yılında Rodos açıklarında Saint Jean Şövalyelerini yenerek Rodos Amiralini esir almış..
1492 yılında Gırnata teslim olmuş ve Endülüs’teki İslâm Hâkimiyeti sona ermişti. Evet; Gırnata düşmüştü artık ve Endülüs a öldü. Hiç bir ölünün ardından bu kadar gözyaşı dökülmedi ve dökülmeyecek Ama dökülen onca gözyaşı Endülüs'ü geri getirmeye yetmeyecek…
Osmanlı donanması, yollara düşen 300.000 kadar Müslüman’ı Fâs ve Cezayir’e nakletmişti. Kemal Reis bunu hazmedemiyordu. Bu nedenle; 1510 tarihinde İspanya'ya ikinci seferini düzenleyerek bütün İspanya sahillerini yakmış, İspanya egemenliği altında yaşayan bir grup Endülüs Müslüman’ını eziyetten kurtarıp Kuzey Afrika kıyılarına ulaştırmıştır. Yaptığı bu seferde yanında, o zaman 35 yaşında olan ünlü Türk Amirali ve coğrafi bilimci Piri Reis de bulunmaktaydı. Reisülmücahidin adı ile anılan Kemal Reis, kazandığı zaferler ve yaptığı hizmetlerle, Barbaros kardeşlerin gerçek öncüsü olmuştur.
Kemal Reis, 1511 tarihinde Ege Denizi’ne savaş için giderken yolda yakalandığı bir fırtınada gemisi ile birlikte batarak yaşamını yitirdi. Hiç yanından ayırmadığı Sidere ve Cintina ve de denizlerde dünya’ya gelen çocukları da yaşamlarını yitirdi...
Yok, yok ölmedi; Kemal Reis… savaşında ölünce yerine gelen yeğeni Piri Reis ile Akdeniz deniz savaşlarına devam etti ve 65 yaşında Sider’e kaçırıldığı köyü Sidere’yr döndü. Kimse tanıyamayınca ve kimseyi tanıyamayınca tekrar Akdenize dönmek istedi, gemilere, fakat yaşlı olduğu için almadılar ve de yolcu olarak Malaga’da Cintinasına dönmek istedi, fakat Gtonalılar da Müslüman ve Yahudilerle Malaga’dan çıkarılmışlardı ve dnüşte kendisini Akdeniz’in derin sularına bıraktı..
Yok, yok bu da olmadı.. İşin en hüzünlü ve kahredici yanı; Sidere’nin bu savaştan sonra, Kemal Reis tarafından azat edileceği idi. Sidere kaçırıldığı Sidere köyüne 50 yıl sonra dönmenin sevincini yaşamayı bekliyordu. (12 Eylül 2018 Şevket ÇORBACIOĞLU..]]
GRANADA
Saat; 09:00. Endülüs eyaleti kenti; Granada’da gezisi başladı. Nar demek anlamına gelen Granada’nın bir adı da; Gırnata. Kentin adı; Granada. Albaicin, Sacromonte ve Elhamra tepelerine konuşlandırılmış Granada’ya Müslümanlar Gırnâta, Garnâta ve bazan da Agarnâta biçiminde telaffuz etmişler. Sözcüğün etimolojisi için ileri sürülen görüşler birbirinden farklıdır.
Örneğin; adını bölgede çokça yetişen Granado'dan (nar) aldığı savlanır. Veya; bölgeye İslâm fethi sonrasında yerleşen Berberi kabilesi Kernâtalardan adının geldiğini, dahası; Gırnata, I. yüzyılda veya daha önce İspanya’ya göç eden Yahudiler tarafından kurulmuş ve buraya “göçmenler yurdu” anlamında Gar-anat ismi verilmiş. Anlaşıldığı gibi Sierra Nevada dağının kuzeybatı eteklerinde, Genil (Şenîl) ırmağının sağ ve bu ırmağa şehrin içinde kavuşan Darro çayının her iki yakası boyunca uzanan ve deniz seviyesinden 689 mt yükseklikte kurulmuş Granada (Girnata) kadim bir uygarlığın odağı ve de büyük bir kültür mirası..
 |
| Elhamra-Nasri Saraylarından Granada kenti |
Granada gezilecek yerler: Alhambra Sarayı-Generalife Bahçeleri-V. Charles Sarayı-Granada Katedrali-Banuelo Arap Hamamları-Corral del Carbon-Plaza Nueva Meydanı-Sacromonte-Cartuja-Carrera del Darro-Granada Bilim Parkı Müzesi..
Granada nesi ile ünlü? Elbet İspanya bayrağının sembolü de olan Nar ile değil(Şeftali da yiyelim), 750 yıl boyunca İber Yarımadasına hükmetmiş Endülüs Emevileri’nden kalan Elhamra Sarayı(Al Hambra) ile..
Granada; verimli “La Vega” ovasıyla karın eksik olmadığı Sıera Neveda dağları arasındaki(Yabancı gelmedi, meğer ABD’de de varmış) tepelik bölgede, Darro ve Genil(Şenil) adlı iki Nehir arası konuşlanmış. Müslümanlardan en son alınan kent.
Kenti Pasaklı İsabel alıyor(1.İsabel), Aragon kralı II.Fernando’nun karısı. Keşfettiği Amerika’yı Hindistan zanneden kaşif Kristof Kolomb’a gemiler veren kadın. İsabel, aynı zamanda Avrupa'da kendi egemenliği altında birleşmiş Katolik bir imparatorluk kurmak isteyen İspanya kralı V.Karlos veya Şarlken (Charles Quint)’in teyzesi. Dahası; İber Yarımadasında Endülüs Döneminde edilgen olsa da;büyük İspanya İmparatorluğu çalışmalarının da başladığı yılların baş aktörü kadını..
Erken olacak, fakat belirtmek zorundayım; Avrupa Birliğinin temellerinin 15.YY’da, Pasaklı İsabel ve yeğeni Şarlken tarafından atıldığını. Temel demeyelim de büyük benzerliklerle örtüştüğünü.
Çünkü bu olguyu; fizik ve kimyasıyla muhteşem “El Hamra Sarayı”’nı gezerken ve yazarken unutabilirim. Kanuni Sultan Süleyman’ın karşıtı ve de Pasaklı Isabel’in yeğeni İspanya kralı V. Carlos, yani Şarlken (Charle Quint) İspanya Yarımadasından Müslüman Emevilerin kovuluşu olan Reconquista(Yeniden Doğuş)’yı başlattıkları süreç, bana günümüz AB süreci olarak geliyor.
Kastilya’daki iç savaşı kazanarak tahta çıkan Kastilya kraliçesi Katolik I. İsabel ile Aragon kralı Katolik II. Fernando’nun evlenmesi ve iki hanedanın birleşmesiyle sonuçlanandı. Bundan sonra da Endülüs’teki Ronda, Seville, Kordoba gibi şehirler iki hanedan tarafından ele geçirildi. Sonrasında Katolik bir imparatorluk kurmak isteyen Şarlken (yaşı;1500-1558) İspanya'nın başına geçti (1516-1556). İspanya kralı V.Karlos (Carlos Quintos) veya Şarlken (Charles Quint), bütün Avrupayı birleştirdi. Önce;Hollanda Belçikayı krallığına kattı. Adından da Avusturya Almanyayı da..
Tüm bunları kansız, yani savaşsız olarak, miras yolu ile katmayı başarıyor. 1520 yılında Aachen’daki bir katedralde düzenlenen bir resmi törende de Kutsal Roma Cermen İmparatoru ilan ediyor. Şarlken’nin rakibi olan ve 1526 yılında Kanuni’ye yardım isteyen mektup yazan Fransa kralı 1.François’in amacı da Avrupa Hristiyan imparatorluğunu kurmaktı. Alın size Avrupa Birliğinin ilk ruhu.. Söylemek istediğim bu sürecin 20.YY Avrupa’sının duruşu olması. Doğrusu Avrupa Birliği(AB) temellerinin atıldığı yıllar.
Granada, Endülüs Emeviler’in son kalesi idi. İspanya'nın kuzeydoğusundaki Aragon krallığıyla(11-15 YY) anlaşmalar yapıldı. Ayrica Şatolar ülkesi anlamına gelen ve 1479 yılında, Pasaklı İsabel denen 1. İsabel'in Fernando ile evlenmesiyle Aragon kralığıyla birleşen ve Modern İspanya’nın temellerinin atıldığı İber yarımadasının ortasındaki Kastilya krallığına Granada emirliği fidyeler ödeyerek ve Kuzey Afrika’daki Müslümanlardan gelen yardımlarla ayakta kalmaya çalışmıştı.
Bundandır ki Granada diğer Mağribi krallıklarından 250 yıl daha fazla ayakta kaldı. Kral XI. Muhammed’in 1492’de Aragon Kralı II. Fernando ve Kastilya Kraliçesi I.İsabel’e teslim olması ile Endülüs Emevi Devleti hâkimiyeti son buldu.
Düşünebiliyorum ve var olduğumu kanıtlamak için soruyorum: “750 yıl, neredeyse 1000 yıl hüküm süren Müslümanlar nasıl oluyor da İber’den kovuluyorlar? Aynı şekilde Avrupa’da 600 yıl hüküm süren Osmanlı Müslümanları.. Bu işin içinde bir tuhaflık yok mu? Bundaki eksiklik ne?”
Endülüs (Al Andulus); İber Yarımadasının güneyindeki bölge. 711-1492 yıllarında Müslümanların egemen olduğu bir bölge.
Dahası; romanlara ve öykülere, yazılı ve yazısız söylencelere konu olmaya devam eden kültürlerin harmanlandığı evrensel bir bölge.Sadece; Almeria, Cordoba, Granada, Malaga ve bölgenin başkenti Sevilla’sıyla değil tüm doğası ve doğanıyla.. Siestalarında (öğle uykusu) bile dans ederek Fiesta (Neşelenen) yaratan insanların; Flamenko danslarının, bu dansların yaratıcısı Flamenko yapan Gitonaların, Zil, Şal ve Gül’ün, boğasının, doğasının; dağlarının, ovalarının ve nehirlerinin, Barcelona ve Real Madrid’in ,Faşist Franco’nun, krallarıı ve prenseslerin, Sultanları Pasaklı İsabel ve Ayşe sultanların yaşadığı İspanya’dayız..
Tüm bunları düşünüp de, Yahya Kemal’in ‘’Endülüs’te Raks‘’ şirinin;
[[“Zil, şal ve gül. Bu bahçede raksın bütün hızı…Şevk akşamında Endülüs üç defa kırmızı…Aşkın sihirli şarkısı yüzlerce dildedir…İspanya neş’esiyle bu akşam bu zildedir.”]]
dizelerini mırıldanırken; Pasaklı İsabel ve hırslı Ayşe sultan belirdi karşımızda.. Evet; Granada’ya girer girmez; İspanya’nın ve Endülüs’ün tarihini ve geleceğini belirleyen bu iki kadına tanık olduk; onların öykülerine:
Birinci kadın; Kirli-Pasaklı İsabel olarak duyduğumuz Kastilya Kraliçesi 1. İsabel. 1.İsabel; Aragon Kralı 2. Fernando (Ferdinand) ile evlenerek güçlerini birleştirmiş, böylece İspanyol Ulus Devletinin temellerini atan çok önemli ilginç bir kişilik.
Pasaklı denmesinin nedeni için iki rivayet söz konusu;
- Birincisi; İspanya’yı Müslümanlar’dan kurtarıncaya dek yıkanmayacağı,
- ikincisi; veba salgını sudan geçiyor kuşkusuyla yıkanmadığı..
22 nisan 1451 - 26 kasim 1504 arasında yasamış olan; Kastilya, Aragon ve İspanya Kraliçesi Pasaklı 1.Isabel’in öyküsü kendisini alkışlatan savaşımlarıyla dolu:
Babasi, II. John öldüğünde, üvey kardeşi IV. Henry Kastilya kralı oluyor(1454). Muhalif soylular, 1.Isabel'in küçük kardeşi Alfonso'yu Henry'nin yerine geçirmemek istiyorlar. Nasıl olduysa1468'de Alfonso'nun zehirleniyor ve istemleri sonlanıyor. Soylular bu sefer Isabel'in başa geçmesini planlıyorlar.
Isabel bunu reddediyor ve bunu fırsat bilen Henry kendisini veliaht ilan ediyor. Tüm bunları gözlemleyen Isabel 1469'da Henry’in onayı olmadan Portekiz-Aragon kralı Fernando ile evlenince, öfkelenen Henry kızı juana'yi veliaht yaptı. Henry’in 1474'te ölüyor. Ölünce de doğaldır ki; Isabel ve juana arasında taht kavgası başlıyor. Kavgayı Isabel kazanıyor(1479) ve Kastilya kraliçesi unvanını alıyor.
Fernando da Aragon kralı oluyor. Dolayısıyla Kastilya ve Aragon'u birlikte yönetmeye başlayan koca, İspanya Birliği’nin temelini atmış oluyorlar. Yani İspanya krallığının.. Bu süreç soyluların yönetimdeki etkinliğini azaltan süreçtir.
Süreklilik adına; 1480'de ispanya'ya engizisyon'u getiriyorlar ve sonucunda papa tarafından Katolik ilan ediliyorlar. 1492'de Granada'dayı da Müslümanlardan alınca ispanya’nın birlik haline gelmesi tamamlanmış oluyor. Ayni yıl, Hıristiyanlığa geçmeyi kabul etmeyen Museviler ve Müslümanlar ispanya'dan kovuluyorlar.
Isabel öngörüsü güçlü, geleceği görebilen bir otoriter bir yetenekti.
Öyle ki; Kristof Kolomb'un Amerika’yı keşfetmek için çıktığı seyahatin mali yükü Isabel tarafından karşılandı. Kolomb'un, Uzakdoğu’da keşfettiği yeni dünya’lardaki yerleri Kastilya'ya bağladı. Acımsaız ve ganimetçi olan Kolomb oralardan getirdiği yerlileri köle olarak ispanya'ya getirmiş, fakat, köleler Isabel tarafından tekrar özgürlüklerine kavuşturulmuşlardır.
Isabel eğitime ve sanata önem vererek eğitimcileri ve sanatçıları sürekli desteklemiştir. Ve böylelikle; birçok eğitim kurumu ve geniş bir sanat koleksiyonu oluşturmuştur.
İşte bu Isabel’i yıkanmış, taranmış, kirlerinden arınmış ve varsıllaşmış halde bulduk. Son Granada emiri; Ebû Abdullah Muhammed (XII. Süleyman Muhammed) ve annesi Ayşe Sultan’a tarihe düşen şu sözlerini haykırıyordu: “Ailenizin Afrika’ya geçmesine izin verilecek, şehirde yaşayanların can, mal ve ibadet güvenliği sağlanacak, yapılarınız korunacak, fakat asla yanınızda bir nesne götürmeyeceksiniz. Buna; Sefarad (İbranice İspanya) Yahudileri de dahildir. Yani onalara sahip çıkmayacaksınız.. Büyük amacım; İspanyol Ulus Devletinin temellerini atmaktır..”
Fakat, Pasaklı, büyük oranda kirli yüzünü gösterir ve kent teslim edildikten kısa bir süre sonra Yahudiler zorla İspanya’dan çıkartır. Bunun üzerine Sefarad, yani İspanyol Yahudileri Osmanlı Devletine sığınarak Selanik ve İstanbul’da iskân edilirler. II.Beyazid’in donanma komutanı; Kemal reis Müslümanları Osmanlı gemileriyle Afrika ve Anadolu’ya taşıdı.
Zaman içinde Müslümanlar da şehirden çıkartılmaya veya din değiştirmeye zorlanırlar. Yeğeni Şarlken’in 2 milyondan fazla kitap yaktırdığı söylenir. Yalnız, yapılardaki İslami motifleri, ayetleri de sildirmeye çalıştığı, ama teyzesi İsabel’in çok hoşuna giden duvar motiflerini korumaya aldığı savlanır. İşin özü Şevket’in sözü; Endülüs topraklarında İslam’ın bütün izleri yok edilmeye çalışılır.. Tıpkı Ankara savaşında Türklüğü ile övünülen Timür gibi..
Her ne kadar İslamiyet’in izleri silindi deniyorsa, İslam ansiklopedisi şunları diyor:
[[ En uzun süre Müslüman hâkimiyetinde kalmasından dolayı sahip bulunduğu birçok İslâmî abide, Granada’yı İspanya’nın en çok turist çeken merkezlerinden biri haline getirmiştir. İslâmî döneme ait eserlerin başlıcaları Elhamra Sarayı, Generalife (Cennetü’l-arîf), daracık sokaklarıyla Albaicín (Beyyâzîn) semti, bir kısmı hâlâ ayakta kalan surlar, Bañuelo (hamam), Madrasa (Medrese), Alcaicería (Kayseriye), Maristan (hastahane), Alfondega (el-Funduk = han) gibi tarihî binalarla Arkeoloji Müzesi’nde muhafaza edilen tezyinat örneklerinden ve küçük buluntulardan oluşur. Bibramla (Bâbürremle), Aben Humeya (İbn Ümeyye), Abu İshaq (Ebû Ishak), Aixa (Âişe). Albaida (Beydâ), Almanzora (Mansûr), Alamar (el-Ahmer), Andaluces (el-Endelüsî), Guadalahara (Vâdilhicâre), Boabdil (Ebû Abdullah), Fatima (Fâtıma), İsmail, Nuria (Nûriye) gibi yer ve kişi adları da şehrin İslâmî geçmişine olan bağlılığını devam ettirmektedir. Bunların dışında, halen Granada’da sayısı 2000’in üzerinde olan bir Müslüman cemaati yaşamaktadır.
Bu cemaatin büyük çoğunluğunu Pakistan, Hindistan, Ortadoğu ve Kuzey Afrika'daki İslâm ülkelerinden gelip şehre yerleşen kimseler teşkil eder; geri kalanlar ise ya İslâmî geçmişlerini keşfetmeleri sonucu veya diğer ülkelerden gelen Müslümanların gayretleriyle İslâm’a girmiş yerli mühtedilerdir, yani;İslamiyet'i sonradan kabul edenlerdir. Granada Müslümanlarının bugün çatısı altında toplandıkları kuruluşlardan başlıcası Communidad lslámica de al-Andalus (Endülüs İslam Cemaati) adını taşımakta ve Albaicín semtinde dinî ilimlerin ve Arapçanın öğretildiği bir medreseye, bir mescide ve kendi mensuplarının defnedildiği bir kabristana sahip bulunmaktadır. País Islámico adlı bir de aylık dergi çıkaran derneğin uzak hedefi Endülüs’ün ihyasıdır. Merkezi Madrid’de bulunan İspanya el-Centro Islámico (İslâm Merkezi), Granadalı müslüman çocuklarının eğitimi için Colegio hispano-musulman Averroes (İbn Rüşd İspanyol Müslüman Koleji) adlı bir ilkokul açmıştır. Müslüman cemiyetlerinin dışında bugün Granada’da İslâm ve Arap araştırmalarına yönelik iki de ilmî kuruluş bulunmaktadır. Bunlardan biri, Granada Üniversitesi bünyesinde yer alan ve Endülüs, özellikle Granada tarihiyle ilgili önemli çalışmalar yapan Arap-İslâm Araştırmaları Bölümü, diğeri Albaicín semtinde XV. yüzyıldan kalma Casa de Capiz adlı konakta faaliyet gösteren Escuela de Estudios Árabes’tır (Arap Araştırmaları Enstitüsü).]]
Pasaklı İsabel’den sonra adından söz ettiren ikinci kadın; Granada Emiri Ebu Abdullah’ın annesi Ayşe Sultan. Ayşe sultan’ın öfke dolu feryadı Siera Nevada’dan hala yankılanıyordu.
Beni Ahmer devleti’ni son emiri oğlu Ebu Abdullah Granada’nın(Gırnata) anahtarını Pasaklı İsabel’e teslim ettikten sonra, Siera Nevada Dağlarını(3482m) aşarak bir tepe üzerinde durmuş, geriye doğru dönüp şehre ve görkemli sarayına hüzünle, derin kederin boşalttığı göz yaşlarıyla son kez bakıyordu.
Ayşe sultan tüm hırsı ve öfkesiyle oğlunun yüzüne haykırmaya başladı; Endülüs coğrafyasında dünya tarihine geçen sözlerle: “Ağla oğlum ağla. Seni doğuracağıma, taş doğursaydım. Bir erkek gibi savunmadığın yerlerin karşısında şimdi kadın gibi ağla.” “Kadın gibi ağlamak” deyişin kaynağı Endülüs olmasın.
Hatta;“Gemileri yakmak” deyimi de. Onun öykücüğü de şöyle; 711 yılında Berberi komutan Tarık Bin Ziyad, kendi adını alan Cebel-i Tarık boğazından geçerek İber yarımadasına çıktıktan sonra, askerlerin geri gelme umudunu kırmak adına tüm gemileri yakma emri vermiş…
Bir başka söylenceye göre; Xll.Ebu Abdullah(XII. Süleyman Muhammed) tahta oğlunu geçirmiş ve oğlunu, İslamiyet’i kabul eden yabancı bir gelinle evlendirmiş. Sonradan, nedeni bilinmez oğlundan bu emirliği geri almış. Oğul babaya kinlenmiştir.
Babasına karşı olan bu kini, onu Hıristiyanlarla anlaşarak babasını devirmeye dek taşımış. Baba Ebu Abdullah Hıristiyan saldırıları sonucu Elhamra’da saklanır. Ebu Abdullah, fazla dayanamaz ve halkının hayatı karşılığında sarayın anahtarlarını İsabel’e 2 Ocak 1492’de teslim eder. 6 Ay içinde de tüm Müslümanlar mal varlıklarını bırakarak yarımadayı terk ederler.
Elhamra Saray kompleksi bütünündeki yazlık saray bahçesinde hala korunduğu söylenen kuru ağaç gövdesi dikkatimizi çekti..
Ayşe Sultan eşine bu ağacın altında suikast planı yapmış
Gelin bu kuru gövdeyi öykülendirelim: Ağaç aniden dallandı budaklandı ve göğe doğru yükselerek büyük bir gölge oluşturdu. Ayşe sultan, bir grup insanlara ağacın altında heyecanlı-heyecanlı bir şeyler anlatıyor. Öğrendik ki bu gurup Ayşe Sultan’ın sülalesi Benisarrac sülalesinin yetkilileri ve komutanları.
Ayşe sultan dinlediğimizi anlamadan kocası 2.Hasan’a suikast planları hazırlamaktadır. 2.Hasan (Ebu Hasan Ali) bunu anlıyor ve Bir gün Karısının akrabası komutanlara; “Bizler ortak düşmanımıza karşı dayanışma içinde olmamız gerekirken birbirimizi öldürüyoruz..” diyerek yemeğe alıyor ve hepsini Aslanlı Avlu’daki İbn-i Sarrac salonunda öldürüyor.
Yerdeki koyu renklerin o zaman akan kan lekeleri olduğu söyleniyor. Kocası bunu yapınca Ayşe sultan Pasaklı İsabel ile anlaşmak istiyor reddediliyor. Hasan ecelinden ölmesi üzerine oğlu Ahmet geçiyor..
Tarihin geri sayfalarına dönerek yazımdaki kısa değinmeleri toparlayalım: Son Emevi Halifesi II. Mervan döneminde (744-750) Abbasilerin yönlendirmesi ile gelişen muhalefet Emevi egemenliğini sarstığını, ardından Abbasilerin önderi Ebu'l-Abbas, Emevi egemenliğine son vererek, Emevi hanedanının bütün üyelerini öldürdüğünü anımsarız.
Bu sürecin devamında kıyımdan canını kurtarabilen Abdurrahmân bin Muâviye İspanya'ya giderek orada Vizigotlarla anlaşıp Endülüs Emevileri Devleti’ni kuruyor (756). Burada; Emevi Devleti’nin yıkılışında, serdar ve hakim (Mahkeme başkanı) olan, Horasan’daki dini ve siyasi hareketin başına geçerek, Emevileri deviren ve Abbasileri tahta çıkaran komutan; İran Horosan’dan Ebu Müslim Horasani (Abdurrahman Bin Müslim) unutmamak gerek..
Tarih tüm hızıyla kendine yeni sayfalar açıyor. Örneğin; 1018 senesinde Endülüs Emevi devleti, merkezdeki kargaşalıklar yüzünden valiler kendi bölgelerinde bağımsızlıklarını îlân ettiler ve kurulan devletçiklerle(Tavâif-i Mülûk) parçalandı ve Hıristiyan devletler bu küçük beylikleri kısa zamanda yıktılar.
Bunlardan sonra yalnız Benî Ahmer Devleti 1492 senesine kadar yaşayabildi. Yani; İbnü’l-Ahmer 250 yıldan fazla hüküm süren Nasrîler Devletini (Benî Ahmer Devleti) 1238’de kuruyor. Nasri devleti Gırnata Sultanlığı veya Gırnata Emirliği olarak da adlandırılır.
1350 yılında, ünlü gezgin ve tarihçi İbn-i Batuta Granada hakkında şunları yazar: “Kastilya krallığı ile çatışmalar içinde bulunulan karmaşık dönemde, şehir, kendi içinde güçlü ve kendine yeterli bir krallık olarak dikkati çekmektedir”
“Nasıl olur da, Endülüs’te 756’da başlayan ve neredeyse 1000 yıllık Müslüman egemenliği yıkılır?”
Sorusunun yanıtı: Gırnata(Granada) Sultanlığı, bir yandan Hıristiyan hücumlarına karşı mücadele verirken bir yandan da öncelikle başşehri etkileyen ve esas itibariyle taht üzerinde odaklanan iç karışıklıklarla uğraşıyordu.
Bu durum, XV. yüzyılın ikinci yarısında ülkeyi kaosa sürükleyen bir boyuta ulaştı. Son sultanlardan Ebü’l-Hasan Ali b. Sa‘d döneminde (1465-1482) esasen küçük olan ülke fiilen üçe bölündü ve kardeşi Muhammed ez-Zagal Malaga’da, oğlu Ebû Abdullah Muhammed b. Ali es-Sagîr de (XII. Muhammed, hıristiyan kaynaklarında Boabdil), Guadix(Vâdîâş)’ta bağımsızlığını ilân etti.
Ebû Abdullah daha sonra, babasına karşı vergi oranlarını aşırı derecede yükseltmesi ve son yıllarda özel hayatında çeşitli hatalar yapması sebebiyle kızgın olan Gırnatalılar’ın desteğini alarak tahtı ele geçirdi.
Bu sırada Kastilya Kraliçesi İsabella ile evlenerek İspanya birliğini kurmuş olan Aragon Kralı Ferdinand, Nasrîler’in içine sürüklendiği bu istikrarsız ortamı fırsat bilip Ebû Abdullah’tan Gırnata’yı derhal teslim etmesini istedi; bu isteği reddedilince de şehri kuşatma altına aldı (1490)
Altı ay sonra Müslümanlar arasında bulaşıcı hastalıklarla erzak sıkıntısı baş gösterdi ve bu durum müdafilerin direnme gücünü kırdı. Bunun üzerine halkın canına, malına ve dinine dokunulmaması şartı ile şehrin teslimine karar verildi; 2 Ocak 1492’de Hıristiyan kuvvetleri Gırnata’ya girdi. Böylece Endülüs’ün fethinden itibaren en uzun süre İslâm hâkimiyetinde kalma özelliğine sahip bulunan Gırnata şehri de elden çıkmış ve İspanya’da İslâm hâkimiyeti sona ermiş oldu.
Ayşe Sultan ve oğlu Ebû Abdullah'ın Granada (Girnata) anahtarını Pasaklı Isabel'e teslim edişini betimleyen hüzünlü tablo (gizli çekim)
İspanya’daki insan izleri 17YY’da büyük oranda silinmiştir. 17.YY’da; Müslüman, Hıristiyan ve Yahudilerin 781 yıllık(711-1492) barış içinde yaşantılarına son verilir. Fakat, muhteşem camiler, saraylar, su kanalları hala izlerini sildirmemekte direniyorlar; üzerlerine Kiliseler, katedraller, yeni yapılar inşa etseler de, o ihtişam ben buradayım diyor size..
İşte biz bu izleri tanımaya çalışıyoruz. Bunların en önemli izi “ Elhamra Sarayı”’dır:
ELHAMRA SARAYI
Tırmandık, tırmandeık ve de İslâmi sanat ve estetiğinin zirvesi ve de Duvarlarında binlerce kez “Allah’tan başka galip yoktur. (La galibe illallah)’’ yazan Elhamra Saray’ına geldik. Doğrusu, iç içe birçok sarayın (doğrusu; Kasır ve köşklerin) olduğu Elhamra Sarayı kompleksine...
Bahçeleri ile adeta cennetin izdüşümü (Bu ifadeyi 15 yıldır kullanırım. Alıntı yapanlara rastladım rastlamasına da adımı bulamadım. Doğru sadece sen mi bu betimlemeyi yaparsın?! Doğru, fakat, benden sonra kullanılıyorsa kuşkuyla bakarım. Yazmalarımın en büyük özelliği alıntıladıklarımın sahiplerine yer vermem. Bu yazımı da Fatih Türkmen’den alıntıladım, anlattıklarını notlaştırarak..).
1984 yılından beri UNESCO Dünya Miras Listesi’nde olan El-Hamra (Kal’âtül Al-Hamra. Ahmar; Kızıl .Hamra;Kızıl şey) sarayına Adalet Kapısı’ndan girdik ve ardında bahçelerine:
[[ Gırnata’nın Nasrîler döneminde öne çıkan özelliklerinden biri de şehrin her taraftan bahçeler ve çiftliklerle kuşatılmış olmasıydı.
Nasrî veziri, tarihçi ve edip ve de tabip İbnü’l-Hatîb(İsmin uzunluğuna bakar mısınız; Ebu Abdullah Muhammed bin Abdullah bin Said bin âli bin Ahmed bin es Selmani”’in ifadesine göre sayıları 100’ü geçen bu bahçe ve çiftlikler şehrin etrafını âdeta bir gerdanlık gibi çevrelemişti.. İtalyan asıllı hümanist yazar Pedro Martir, XVI. yüzyılın ilk çeyreğinde Venedik, Roma ve Floransa ile karşılaştırdığı Gırnata’yı, gerek iklimi ve akar sularının bolluğu gerekse topraklarının verimliliği, çiftliklerinin çokluğu ve zenginliği açısından bu şehirlerden daha üstün bulmakta ve şehri tabii zenginliklerin seyredildiği bir açık hava müzesine benzetmektedir(İslam ansiklopedisi).]]
 |
| Jannat al-‘Arīf(Cennet-ül Arif) |
 |
| Jannat al-‘Arīf(Cennet-ül Arif) |
Elhamra Sarayı’nın temeli; Güney İspanya’da Endülüs Emevileri’nin devamı olan ve Beni Ahmer Sultanlığı devletini kuran Nasri hanedanı I. Muhammed Bin Yusuf zamanında 1232’de atılmış. Kubbeleri; Kran-ı Kerim’deki; “Biz göğü 7 kat yarattık” ayetinde belirtildiği gibi 7 katlı yapılmış.
Saray; Granada’yı, Darro ve Ganil (Şenil) nehirlerini gören tepedeki düzlükte. Düşünün, Nasrîler döneminde şehri ikiye bölen Darro nehrinin üzerinde; Kantaratü’l-Ûd, el-Kantaratü’l-Cedîde, Kantaratü’l-Hammâm, Kantaratü’l-Kādî ve Kantaratü İbn Reşîk adlı köprüler varmış.
Sarayın bulunduğu tepenin adı; “Sebîke”. Saray, aynı soydan gelen hükümdarlar olan; III. Ebu Abdullah Muhammed, I. Ebul Haccac Yusuf, V. Muhammed dönemlerinde genişletilerek 142.000 m² alana ulaşmış.. Bu tepeyi Kala’ât al-Hamrâ’ üzerinde bulunduğu ve kendisiyle inşa edildiği toprağın rengini taşıması itibariyle “Kızıl Kuleler” olarak nitelendirmiştir. Bu nedenle kırmızı saray deniyor. 3 km’lik surlarla çevrili. Saray, 1000 odalı Aksaray’a esin kaynağı olmuşçasına, sayısız oda, salon, avlu, bahçe, havuz ve çeşmelerden oluşuyor.
Hepsi de uyumlu halde birbiriyle bağlantılı. Kendinizi ‘paralel zamana geçmişçesine’ düşler aleminde buluyorsunuz. ‘’Aslanlı Avlu (Patio of the Lions)’’’adlı,124 ince mermer sütunlu bir saray var. 1362-1391 yılları arasında Granada Emiri Sultan V. Muhammed tarafından yapılmış. Avlunun ortasında fıskiyeli havuz bulunuyor. Havuzu; her birinin ağzından sular fışkıran 12 aslan heykeli çevreliyor.
Tüm sütunlar süslü ve üzerinde ve Kuran’dan ayetler yer alıyor. Yukarıda öykülendirmeye çalıştığım gibi; 2.Hasan karisi Ayşe sultanin sülalesinin komutanlarını burada öldürtmüştü, verdiği yemekte. Karısı Ayşe sultan, cariyesi Süreyya ile evlendiği için kocası Hasan’a suikast düzenleyecek kadar kinleniyor.
Bunu anlayan Hasan ailesinin sülalesinin ileri gelenleri Aslanlı avluda yemeğe davet ediyor ve davet ettiği Ayşe sultan yakınlarını, yani Benisarac sülalesini katlediyor. Süreç içinde eceliyle ölüyor kral Hasan. Oğlu Ahmet ve Ayşe sultan sonunda geç de olsa amacına ulaşıyor ve tahta geçiyor...
Aslanlı avluyu 3. Yusuf yaptırmış. Üstünde cennetin 4 ırmağı yazılıymış. Aslanlarla Çevrılı Havuz’a Aslanların ağzından gelen ve giden su dengesini sağlayan düzenekle sürekli akıyor..
Sarayın bütün odalarının duvarları ise ‘Sanat, aşk, emek ve hüzün ve de acı yüklü’ renkli çiniler, beşgen geometrik tavan süslemeleri, simetrik süslemeler ve yazılarla kaplı.
Bu yazılardan en dikkat çekici olanı ‘her yapıda’ elemanlarında, yani duvardan tavana, kapıdan pencereye, sütundan küçük duvar oyukları; nişlere, dahası; üçgensel öğelerle meydana getirilen üç boyutlu İslam süsleme tekniğindeki çeşitli yapı elemanlarında sürekli tekrarlanan “Allah’tan başka galip yoktur( La galibe illallah)’’yazısıdır.
Yazının öyküsü; “Muhammed Ahmed Sevillla’yı 1248’de Kastilya kralı lll. Fernando’ya teslim edince, kederli bir şekilde Granada’ya döner. Halk kendisini çok sevmektedir. O’nu “el-galip” diye karşılarlar. Kederli Muhammet aniden Allah’tan başka galip yoktur anlamına gelen; “La Galiba İllallah” diye haykırır halka ve yapılara..
Surların 19 kulesi var (Kızıl Kuleler). İkinci kule; VII. Muhammed’in (1392-1408) yaptırdığı Prensesler Kulesi (3 Kız kardeşler kubbesi olarak da geçer). Öyküsü şöyle: Süleyman Muhammed rüya görüyor. Gördüğü rüyayı yorumlayan kahinler kızlarının başına felaket geleceğini söylüyor. Bu kuleye kapatıyor. Saray inşasında çalışan 2 yakışıklı İspanyol erkekle 2 kız kaçıyor. Biri babasını bırakmıyor, o da kahrından ölüyör..Elhamra sarayi (De la Alhambra) 55 hektar alanda kurulu. Topkapı sarayı 15 hektar olduğuna göre düşünün ne kadar büyük olduğunu..
Saat; 10:30. Hemen yakınındaki Şarlken Sarayı, yani, şimdi Güzel Sanatlar Müzesi olarak kullanılan V.Carlos (Şarlken) sarayındayız. Granada’yi teslim eden Anne Ayşe sultan ve ve oğlu Ebu Abdullah’ın Granada’yı teslim etme tablosundaki hüznü yaşadık.. Müze, Elhamra'nın arazisindeki Şarlken Sarayı'nın birinci katında yer almaktadır. 2 bin'den fazla resim ve heykel sunan dokuz odaya sahip. Adeta Nasrid krallığının (Beni Ahmer) kuruluş ve de çöküşünü içeren tarihini tablolardan okuyabiliyorsunuz.
Birçok dini eser, özellikle Santa Cruz manastırından gelen koro tezgahları ve antik manastırlardan ve Granada kiliselerinden gelen diğer öğeler bulunmaktadır. Müzenin en önemli öğesi Jacobo Florentino'nun “İsa'nın Mezarı” heykelidir. Öğeler iyi görüntülenmiş ve kataloglanmış, odalar çok güzel sergilenen ışık ve aydınlıktır. Ücretsiz gezdik, çünü resmiyette olmasa da Avrupa Birliği vatandaşı olmanın kısa bir sürecini yaşadık. Anlayın işte AB üyesiyiz dedik.
Evet, bu resimler Şarlken saray resimleri
 |
| 15 YY. Betonarme sütunları |
Elhamra saray müzesini (Museo de la Alhambra) gezmeye devam: Şarlken saray avlusu müthiş demeyelim de dikkat çekici. Yuvarlak devasa sütunlar mermer olmadığı için dere çakıllarını çeşitli katkı malzemelerle harmanlayıp ve de bunlarla oluşturduğu sütunları fırına verip yapılan sütunlarla dairesel olarak çevrelenmiş.
Elhamra sarayı ile farklı bir mimari üsluba sahip; çatı açık, adeta arena izlenimi veren katlar, önlerindeki dairesel teraslarla dairesel avluya bakıyorsunuz. Şarlken bu sarayını Elhamra sarayının kısmi yerlerini yıkarak kurmuş. V. Carlos’un (Şarlken) 1526 yılında Granada’ya gelmesi Elhamra için bir talihsizlik bana göre.
Çünkü Şarlken Elhamra’nın içinde Rönesans üslûbunda bir saray yaptırmaya başlamış ve bu arada Komares Avlusu’nun (Patio de Comares) güneyinde bulunan ve bugün Sala de la Berca olarak bilinen Bereket Divanhânesi’nin benzeri bir salonu yıktırıp, gerek bu yıkımıyla gerekse üslûbu farklı bir sarayı buraya diktirmekle Elhamra’nın bütünlüğüne büyük bir darbe indirmiştir.
Aynı kralın yaptığı diğer bir değişiklik de Mersinağaçlan Avlusu’na (Patio de Arrayanes) bitişik mescidi kiliseye çevirmiş olmasıdır. Öyle ki, Elhamra saray ve köşklerde göreceğiz; Ayşe sultan yatak odasını Şarlken çalışma odası yapıyor ve Dünyaya hakim olma deyişi olan “Daha İleri (Plustermonar) yazısını yazdırıyor buraya ve tüm kiriş ve de sütunlara. Terasından Granada’yi buradan da görselledik.
Fatih Türkmen aniden İspanya etimolojisine sarktı: İspanya adı; Fenike dilinde tavşan diyarı anlamına gelen “İspaniye” sözcüğünden doğmuş. İsabella “Birleşik Krallığı” Kurunca İber adını “İspanya” yapıyor.. İspanyolca aslında tüm krallıklar (Bask dili dışında) diline benzediği için Kastilya dili tek dil kabul ediliyor ve İspanyolca adını alıyor.. Aslında bu tanımlara önceki İspanya gelişimde hazırladığım yazıda değinmiş olabilirim Ama olsun, tekrar iyidir..
Şarlken; yaptırdığı sarayın girişindeki Kabartma veya diğer adıyla rölyeflerde dünyanın yuvarlaklığına inandığını, kendi figürünün yanındaki dünya figürüne taç giydirmesinden anlıyorsunuz.
Şarlken (V. Carlos) tarafından mescidin karşısındaki hamamın da büyük bir bölümü tahrip edilmiş ve bu tahribatın izleri ancak 1934 yılında hamamın aslına uygun biçimde yeniden yapılırken (rekonstrüksiyonu) ortadan kaldırılabilmiştir.
Aslında tüm İslami izleri silmekmiş Şarlken’in amacı. Fakat; Şarlken öncesi Pasakli İsabel (Şarlken’in teyzesi) Granada’yi Müslümanlardan alınca sarayı hiç bozmuyor aksine korumaya aldığı söyleniyor. Belirdiğim gibi Şarlken kendi zamaninda Elhamra sarayını örseliyor. Asil zararı; dünyayı ele geçirip tek adam-monarşizmini kurumsallaştırma hırsıyla sürekli doğaya ve doğana saldırmasıyla veriyor. Öyle ki; Elhamra Saray kemerlerinde, kirişlerde, sütunlardaki “Allah’tan başka galip yoktur (La galibe illallah)’’ yazıları sildirip yerine; “Daha İleri (Plustermonar) yazdırabiliyor. Sonunda, köşesine çekilerek tarihteki bunalımını yaşıyor. Yaşıyor çünkü, Osmanlılar ve Fransızlar onu durduruyorlar..
Elhamra sarayı ve çevresine sadece Şarlken (16.YY) zarar vermiyor, Napolyon da 19.YY başında hayli zarar veriyor, özellikle saray yakınındaki Santa Fe kentini yıkarak.
Gırnata Emirliği ya da Nasriler olarak da bilinen Beni Ahmer Devleti ve Granada’yı 1230’da Nasriler, dahası; Hanedanın kurucusu Muhammet bin Yusuf bin Nasr (İbnü’l-Ahmer) kuruyor (1230-1492). Saray 1238’da başlıyor 150 senede bitiyor. Her tarafından su akan saray adeta su sarayı. Havuzdaki su yılanları ilginç. Elhamra sarayı iç içe saraylardan oluşan saraylar kompleksi. Elhamra ve bahçeler içindeki yazlık Nasiriler kasır ve köşkler Elhamra saray kompleksini oluşturuyor.
Nasrı Sarayları(Köşk Ve Kasırlar)..
Saat; 10:49. Tüm hızıyla notluyor ve turluyorum: Nasri ailesinin haremini, yani ailelerinin yaşadığı kasr ve köşkleri gezeceğiz. 3.Yusuf sanata değer veren sultan. Düşünün; 11 sülalenin resimlerini çizdirmiş.. Nasri ailesinin mescidindeyiz. Duvar ahşap ve seramik işlemeler harika. Şarlken burayı mahkeme salonu yapmış.
Yukarıda değindiğim gibi; teyzesi pasaklı İsabel Elhamra ve Nasri saraylarının yıkılmasına izin vermiyor, aksine hayran kalıp korumaya aldığı gibi esinlenmelere de izin veriyor. Söylence o ki; 1.İsabel’in (Pasaklı İsabel) kocasi Aragon kralı Fernando İsabel’e aşkımızın sarayları diye armağan etmiş. Şarlken, Elhamra sarayının bütünlüğünü bozan yıkımlara Nasri sarayının taht bölümünü yıktırıp ek olarak kendi sarayını yaptırmaya başlamış.
Avlulardaki dikdörtgen havuzlara kasr ve köklerin yansıması bir hayal ve gerçek anlatımı gibi. Kimbilir, bu dizaynda; Müslümanlar insanlara gerçekleri hayallerinizle besleyebilir ama hayaller asla gerçek değildir vurgusu anlatmış gibi.. Şunu algıladım; Müslümanlar cenneti yansıtmışlar, Hırıstiyanlar ise dünyanın betonlaşmasını..
Nasri sarayları(Köşk ve kasırlar)
Taht salonu pencereleri öylesine bir teknikle konumlandırmışlar ki gelen ışık kırılmaları tahta oturan kralın yüzünü belirsiz kılarmış. Bunu genelde düşmanlarına yaparlarmış. Doğrusu, güvenmedikleri bazı konuklara sultanı tanımamaları için, dahası; sempatik sanayici Sakıp Sapancı’nın kullandığı sözcük gibi, sultanı bellememeleri için konukları konumlandırırlarmış.
Duyurumdur: “Ayni konuyu tekrar eder izlenimi almanızın temel nedeni Fatih Türkmen kardeşimizin gezi bölümlerine gelmeden ön anlatılar nedeniyle aynı konulara yerine gelindiğinde tekrar değinmek zorunda kalıyoruz...”
Örneğin; kentin önemli caddelerinden biri olan Gran Via boyunca yürüyerek Pasaklı 1. Isabel ile Krıstof Kolomb’un heykelinin olduğu; “Plaza Isabel Catolica” meydanına geldik. 1.Isabel Kolomba bizden hiç çekinmeden bağırdığına tanık oluyoruz; “Git dünya’yı keşfet. Sakın Hindistan’a gidiyorum diye zaman kaybetme!!”..
Pasaklı 1.Isabel ve Kolmb heykeli
Sast; 10:56. Granada Kalesi’ndeyiz. Sağlamlaştırılmış böylesi küçük kalelere Alcazaba deniyor. Etkileyici bir kale. Sacramento tepesinden Granada’yi görselledik. Sacramento-Albaicin mahalleleri burada. Buralara Unesco'nun kültür mirasına kattığı bu yere Albaicin tepesi de deniyor. Sacramonte mahallesi aynı zamanda ve dünya kültür mirası listesinde olan eski Roman mahallesi. Buradaki doğal mağaralarda, Roman showunu izleyebilirsiniz.. Öykümün kahramanı Cintina’nın vatandaşlarının-ırkdaşlarının mahallesi.
Alcazaba denen sağlamlaştırılmış Granada kalesine gidiş
 |
| Granada kalesine(Alcazaba) çıkış |
Bu bölgenin kentten uzak kısımlarında Flamenco dansının yaratıcıları Romanlar, Albaicin mahallesinini arka cephesindeki görünen modern Granada’da, o dönem Granadalilar yaşarmış. Doğrusu; Granada İki tepeden oluşur sonraları düz bir ovaya doğru genişlemiş. Bir tepesinde eski 3 Semavi dinin örnek yapılarıyla dolu Albaicin mahallesi yani El-Beyza.
İşte; Granada kalesinden Albaicin mahallesi
Albaicin mahallesinin hemen karşısında ise Elhamra sarayı’nın olduğu Sebike tepesi, dahası üstüne kurulu Endülüs'ün incisi saraylar köşkler ve kasırlar tepesi. Ki bunlara da saray gözüyle bakabilirsiniz. Ve iki tepenin tam ortasından geçer 'Darro' nehri...
Evet; İspanyol ve Arap kültürünün harmanlandığı eşsiz yapıları, görkemli bahçeleri ve müthiş sanatıyla Granada’da Alhambra Müzesi (Museum of Alhambra), Puerta de Elvira, Granada Science Park (Granada Bilim Parkı), Carmen de los Martires, Museo Cuevas del Sacromonte (Sacromonte Mağaralar Müzesi) de diğer görülecek yerlerden bazıları.
Elhamra sarayi Nasri köşk ve kasırlar (Generalife Sarayı)
Saray gezmaları bitti. Cennetin izdüşümü Cennet-ül Arif( Palacio Generalaıfe) adlı bahçedeyiz. Burada da El Hamra sarayına bağlantılı yazlık bir saray olduğu için Generalife Sarayı deniyor: Orijinal adı Arapça ‘Mimarın Bahçesi’ anlamına Jannat al-‘Arīf (Cennet-ül Arif) olan yapı İngilizce’de Generalife olarak biliniyor.
Gırnata Emiri 3. Muhammet tarafından yaptırılan saraya (1302-1309), bir sonraki emirler sürekli yeni dekorlar eklemişler. Her yanı akan sularla adeta yeşilin bütün tonlarında doğal bir iklimlendirme yaratılmış: Ardıç ve çam ve de selvi gibi bilinen ağaçlar yanında, ilk kez gördüğünüz diğer bitkilerle, estetik fıskiyeler ve havuzlarla “Sebîke” tepesi müthiş bir doğa görselliği sunuyor size.
Mersin ağaçlarıyla bezeli Mersinli havuz (Platio de las Arrayanes) en dikkati çekeni.. Bir dikkati çeken bahçe düzenlemesi; Meyve ağaçları gezinti yollarından düşük zeminlerde yapılması. Amaç; insanların meyveleri rahat koparabilmeleri.
Saat, 16:00. Kentt merkezindeki Granada(Girnata) eski Medresedeyız; “Palacıo De La Madraza”... Yusufiye Medresesi veya Granada Medresesi (Madraza de Granada), 1349 yılında Granada Nasrid Sultanı I. Yusuf tarafından inşa ettirilmiş. Bu nedenle de “Yusufiyya Medresesi” olarak da anılır.
Hem bir medrese (Okul) hem bir cami olarak kullanılan yapı Calle Oficios olarak bilinen sokakta bulunuyor. Endülüs mimarisinin en güzel örneği. İbn-i Fezar (Feccar), İbn Lubb, İbn Marzug, El Maggarı, İbn-i Hattib, İbn-i Hayy gibi önemli Arap alimlerinin Hukuk, tıp ve Felsefe, Matematik dersleri verdikleri medresenin binası günümüzde Granada Üniversitesi tarafından sanatsal etkinlikler için kullanılıyor.
İçinde birçok tanınmış Müslüman alim okudu e. g imam Shatib ve İbn e Khuldun. Katedralin doğu kısmında kalan iki katlı, sıra sıra balkonlu, ince uzun bina Madraza diye anılır. Önceleri, kuşatma sırasında kahramanlık gösteren 24 şövalyenin (Caballeros Venticuatro) hizmetine tahsis edilmişti. 18. YY’da dış görünümü tamamen değiştirilip barok desenlerle süslenen binanın içinde, halen Endülüs tarzı zarif sütun ve kemerler, ahşap işleme tavanlar, kapı kemerinde besmele ve ayet hatlarına rastlanabilir. Medresenin mescit kısmı ise, süslemelerinin güzelliği, Elhamra Sarayı’ndaki dekor zenginliğine benzerliği sebebiyle yıkılmadan, olduğu gibi korunmuştur.
Endülüs bilim insanları düzlemi. Astronomı, Matematik, Filozoflar ve tıp alanında ve edebiyat. Düşünün 935 yılında katarakt ameliyatı yapılıyormuş. Dahası; Dünyada bugün kullanılan cerrahi aletlerin tümünün nihai dizaynları Endülüs Emevilerinden El Zehravi'ye aittir. Neşter, kemik testereleri, göz ameliyatı makaslarının da aralarında bulunduğu 200 cerrahi alet modern tıpta da hala kullanılır.
Hayvan bağırsaklarından yaptığı iplikle attığı dikişlerin kendi kendine kaybolduğunu da Zehravi keşfetmiş ve yine hayvan bağırsaklarından ilk kapsülü yapmıştır… Batı dünyasında "Geber" adıyla bilinen ünlü müslüman astronomdur. Cabir bin Eflah'ı üne kavuşturan eseri, Batlamyus'un eseri olan El-Mescit'teki yanlışları düzeltmesi için yazdığı Kitabül-Hey'e fi ıstıhi'l Mecisti eseridir.
Böylesi bilim insani Endulüs’te dinden geçinen yobazlar devreye girince, yani bilim karşıtı bağnazları yüzünden ülkelerini terk etmişler. Günümüzde kimleri anımsattı size?iriler. Dahası, yon tayin eden usturpa bulan bulgucular var. Portekizliler bu bilim insanlarından faydalanıp denizde kullanıyorlar ve Japonya dahil uzak doğuyu fethediyorlar gemilerle..
Granada Katedrali Granada’nin en büyük katedrali..120 yılda bitmiş..Katedral kent merkezindeki Grand Via Bulvarında. Granada Katedralı 16.YY’da Nasrıd sultanlığı tarafından inşa edilen cami (Ulu camii-Camii El Kebir-Granada’nın en büyük camisi) yıkılarak inşa ettirilmiş İspanya Ronesansının başyapıtlarındandır. İçinde Kraliyet şapeli (Capılla Real) ve Şapelin içinde Kastilyalı pasaklı Isabel ve eşi Aragonlu Fernando ve kızları Deli Juanna ile damatlarının mezarları var.
Şapelin içinde ayrıca kraliyet ailesine ait taç, kılıç, asa, sancak, ayna, çanak-çömlek gibi eşyalar da sergilenmekteymiş; biz göremedik çünkü tadilat.. Ancak kapıdan baktık.
Burada da, Kapı girişi Suleyman Muhammed’in Granada’nın anahtarını teslim tablosunu gördük.. Granada’nın 1492‘de Kastilyalıların eline geçmesiyle, Kraliçe İsabel’in emri ile cami yıkılmış, bu geniş arazi üzerine önce Kraliyet Şapeli (Capilla Real), daha sonra da hemen yanına büyük şehir katedrali (Capilla Mayor) inşaa edilmiş.
Katedralin yapımına 1532 yılında başlanıp iç dizaynı ancak 1704’de tamamlanabilmiş. İspanya’da, Katedralin yapımına 1532 yılında başlanıp iç dizaynı ancak 1704’de tamamlanabilmiş. Barok, Ronesans ve Gotik mimari tarzında inşaa edilmiş olan son dini yapıdır.
 |
| Grand Via Bulvarında Granada Katedralı-kraliyet şapeli ve Medrese |
Saat; 14:10 San Nıcolas Tepesıne çikacağız; Sekibe tepesindeki Elhamra sarayını izlemek için. Bu yöre insaninin genlerinde Yahudi ve Müslüman geni var olmadığını söylemek safdillik olur. Hristiyanlaştırılan insanlar bunun farkında değil. Öyle ki; etkileri değil de izleri hala var. Eee, 800 yıl bu topraklarda yaşadı Müslüman ve Yahudiler.
“Bir tepeden bir tepeye oyun olur mu, 15 yaşındaki Nazife hanıma doyulur mu?” diye şarki sözü var. Burada Bir tepeden bir tepeye oyun değil doyumumsuz güzellikler olmuş. San Nicolas bir tepeden çok meydan ki, adı; Plaza De San Nıcolas, yani San Nıcolas meydani denmiş. Cafeleri, tarihi yapıları ve kente inen daracık yolları Grana’daya gizem ve büyülü güzellikler katıyor, yaşam veriyor.
Biri diğerinden değil birbirinden güzel 2 tepe; Sakıp tepesi ve San Nicolas tepesi. derken Granada’nın o daracık tertemiz araç trafiğine kapalı insan sevgisi ve saygısına açık evrensel kardeşliğe giden ruhu taşıyan farkli kültürleri yakınlaştıran yaşam damarları adeta; Granada’ya yaşam verircesine Granada’ya akıyor. Duvarda sarkan sarmaşıklar güzel kızın bedenini güzelleştiren saçlar gibi daracık sokakları süslüyor. Trafiğe kapalı çakıl taşları ile döşeli cicili bicili bu renkli yollardan inişe geçtik kent merkezine ulaşmak için., saat 15:00.. Bir saat süren yol güzellikleri insani yormuyor aksine dinlendiriyor..
San Nicolas tepesine çıkış
 |
| San Nicolas tepesi ve karşıda Sekibe tepesindeki Elhamra Sarayı |
 |
| San Nicolas tepesinden iniş |
Meczuba bakar mısınız; Türkiye’de insanlar ikiye ayrılıyormuş; İnanalar ve İnanmayanlar. İşin iğrenç yanı İnanları Avrupalı olmayanlar, İnanmayanı Avrupalı kabul etmesi. İşte bu gurup bu tepede cami yaptık diye övünüyor. Diğeri de bira ötede Kilise yapmkla..
Dünya dinden geçinenler yüzünden 3.Haçlı savaşı tetiklikçiliğine srugit devam ediyor.Bahanesi; Granada hükümdarı Suleyman Muhammed’in Granada’nın anahtarını teslim ederken demiş ki, sizden ricam tek Müslüman kalıncaya dek ezan sesi kesilmesin.
İyi de kafir neden Hıristiyan olmayan Müslümanları kesti.. Kiliseye kimse gelmiyormuş ama cami tıklım-tıklım namaz kılan ve ziyaret edenlerle doluyumuş. Vallahi da billahi da yerini zor bulduk, yani kimsecikler yoktu, ziyaret edenler bile.. Yalnız yanıbaşında San Nıcolas Kilisesi’nde birkaç kişi.. İnsanlar artık dinden, yani halkın inançlarından geçinenler yüzünden ibadet yerlerinden de soğudu.
Saat 18:45. Sıra mideyi anımsamakta, çünkü saatlerdir bir şey yemedik. Akdeniz, yani Mediterranean Faste balik ürunleri harika idi.. Morina, mezgit benzeri Take balığı, hamsi ve kalamar..
Haa, ne mi oldu; Granad’yı geri alamadık, sadece gezebildik..
Çünkü; Gırnata’nın düşmesinden sonra Müslüman halkın bir kısmı Kuzeybatı Afrika, yani Mağrib’e göç etti. Çoğunluk ise Ferdinand ve İsabella’nın sözlerine inanarak kendi topraklarında kaldı. Fakat; Ferdinand ve İsabella verdikleri sözüleri 1497 yılından itibaren tanımazlıktan geldiler.
Önce Müslüman halkın medenî haklarında bazı kısıtlamalara gidildi; güvenlik maksadıyla dahi silâh taşımaları yasaklandı ve idare meclisindeki görevlerine son verildi. Merkezde oturanlar şehir dışına mahallelere göçe zorlanırken başka bölgelerden getirilen çok sayıda Hıristiyan aile onların boşalttığı evlere yerleştirildi. 1499 yılı Gırnata Müslümanları için daha acıklı süreç başladı. Çünkü Granada’ya gelen Toledo piskoposu F. Ximenez de Cisneros, kral ve kraliçenin de onayını alarak Müslüman halkı zorla Hıristiyanlaştırmaya yöneldi.
Önce para ve makam vaat ederek Müslüman liderlerini ve din bilginlerini Hıristiyanlığa çekmeye çalıştı. Bu taktik başarılı olmayınca halkın İslâm’la ilgili bilgi kaynaklarını kurutmak için Arapça dinî eserleri toplatıp yaktırdı. Hıristiyanlığa girmemekte direnen Müslümanları dirençleri kırılıncaya kadar zindana attırdı ve en ağır işkencelere maruz bıraktı. Camiler, başta Beyyâzîn (Albaicîn) semtindekiler olmak üzere kiliseye çevrildi. Bu uygulamalar karşısında Beyyâzîn mahallesi halkı topyekun ayaklandı.
Üç gün sonra bastırılan bu ayaklanmaya katılanların hayatları, topluca vaftiz edilmeyi kabullenmeleri üzerine bağışlandı. 1500 yılında Büşürât bölgesinde yeni bir isyan meydana geldi ve bunun sonucu da öncekinden farklı olmadı. 12 Şubat 1502’de çıkarılan bir emirle, o ana kadar dinlerinden vazgeçmeyen Müslümanlardan ya Hıristiyanlığa girmeleri ya da ülkeyi terk etmeleri istendi.
Göç şartları son derece zor olduğu için büyük kesim birinci şıkkı kabul etmek zorunda kaldı. Cebren Hıristiyanlığa sokulan, fakat kalplerinde İslâm’ı yaşatmayı sürdüren bu insanların yeni dinlerine bağlılık derecelerini anlamak ve beklenenin aksine davrananları cezalandırmak için Gırnata’da bir de engizisyon mahkemesi kuruldu.
Gırnatalı Moriskolar’ın diğer bölgelerdeki Müslümanlarla görüşmeleri, Arapça konuşmaları, örf ve âdetlerini yaşatmaları farklı tarihlerde çıkarılan çeşitli emirnâmelerle yasaklandı. Ancak aradan uzun yıllar geçmesine rağmen bütün bu yasaklar ve zorlamalar bu insanların İslâm’dan uzaklaşmasına yetmedi; nitekim 1568-1570 yıllarında bir kere daha isyan ettiler.
İsyanı 1571 yılında bastırabilen İspanya Krallığı binlerce Gırnatalı’yı ülkenin başka bölgelerine nakletti; nihayet 1609’da da, 711’de İber topraklarının büyük bölümünü fetheden Tarık Bin Ziyad sonrası Müslüman olmuş İspanyol kökenli Müslüman (Morisko) cemaatleriyle birlikte hepsini yurt dışına sürdü. Böylece 1492’de Gırnata’da siyasî hâkimiyetlerini yitiren Müslümanlar cemaat olarak da varlıklarını kaybettiler.
Granada'dan Cordoba'ya gidiş görüntüleri:
Albaicin tepesi ile El Hamra arasındaN geçen “Darro” nehri
 |
| Terkedilmiş eski bir Tren istasyonu |
3.GÜN 20 Ağustos 2018
CORDOBA
Granada’yı geri alamayınca; Sabah 09:00’da Cordoba’ya yol almaya başladık. Bir sözcüğün başında “Al” varsa bilin ki o sözcük Arap doğumluymuş. Örneğin “Alkasar”. İşte bu bölgeye gidiyoruz. Almeria ve Murcıa sapağını geçtik. Tarihi Las Canteras’tayız. Zeytin ağaçları bizi Cordobaya dek sağlı sollu izleyecekmiş. Zeytin çiftliklerini geçiyoruz.
Granada ve Cordoba arasındaki zeytin çiftlikleri
Ne kadar güzel ve etkileyici bir doğa.. Hasat mevsiminde bu zeytin alanları adeta festivale dönüşüyormuş. Öğrenciler, gençler ve mevsimlik işçiler özel makinelerin silkeleyip döktükleri zeytinleri neşe içinde toplarlarmış. Bir zeytin ağacı bin yıl yaşayabiliyormuş.
Mitolojik ve de teolojik bu ağaç, Sporun ve barışın simgesi olmuş binlerce yıl. Adem 1000 yıl sonra Tanrı tarafından affediliyor. Ona üç çekirdek (tohum) yutmasını istiyor. Ölüyor ve mezarında Selvi, Sedir ve Zeytin ağacı çıkıyor. Nuh tufanındaki güvercinin ağzındaki zeytin dalıdır. Sporcuların ve kralların başındaki taç zeytin dalındandır. Zeytin Anadolu’muzun vatani olmasına ilk dördü batıya kaptırmışız.
Evet, Fenikeliler 8000 yıl önce. İspanya’ya zeytini Anadolu’muzdan götürmüşler. İspanya üretimde dünya birincisi (yılda 1.2 milyon ton) biz ise 200 bin tonla dünya beşincisiyiz. Antioksidan olan zeytinin bizdeki yapımı bu özelliğini bozmuşuz. Yani; bizim zeytin yağı genzi yakmaz çünkü katkı maddesiyle antioksidan yapısını bozmuşuz. İspanya üretimi genzi yakıyor. Sağlıklı olan batının ürettiği zeytinyağı..
Saat;09:30.Cordoba 157 km. Zeytin ağaçları yorulunca zaman-zaman Mısır tarlaları eşlik ediyor bize. Cubillas ören yerini geçtik. Yol gidişli gelişli tek yön. Pınos Puente geçtik. Venta de Algaria geçildi. Algala Real 23 km kaldı. Puetto Lope geçildi. Lımoş Sapağı geçildi.
Diyebilirsiniz; “Şurası geçildi, burasına şu kadar km var…”. Demekta haklı değilsiniz. Siz internetten yemekleri ve gezilecek yerleri, alışveriş yerlerini, eski ve yeni çarşıları bulabilirsiniz, fakat geçtiğiniz köy ve kasabaları bulamazsınız. Bu nedenle, biraz Evliya Çelebilik, biraz Markopolo’luk oynayıp bu yerlere ve mesafelere yer veriyorum..
Zeytin tarlaları tüm asil güzelliği ile tekrar bizi izlemeye devam ediyor. Aslında ovaya Allah’ın düşürdüğü tablo gibi.. Villabos kasabası ve kalesi ayrı bir yapı güzelliği. La Rabita sapağı. Alcautede 9, Cordoba 94 km..Saat; 10:15. Baena 24 km. Cordoba 81 km. Zamaranos geçildi ve resimlendi. Estancion, yani İstasyon’dayız. Eski terk edilmiş ve otantizmi korunmuş İstasyon Zeytin üreticilerin kooperatifi.
Pek temiz olmayan burada zeytinini yağını ve diğer zeytin ürünlerini alabilirsiniz. Bir vagon restore edilmiş, çok eski zeytin ezme objeleri ve devasa küpler ilginç.. Zeytin ağacı yanındaki Karabiber ağacı dikkatimizi çekti… Castro de Rio 13, Cordoba 53 km. Espejo köyüne ulaştık. Öyküsü olan köy. Buradaki kulelerden karşı kulelere ayna tutulurmuş, haberleşmek için. Bu nedenle buraya ayna anlamında Espejo denmiş...Santa Cruz yerleşim bölgesi buraralar. Guadal Kebir köprüsünü geçtik.
Şimdinin Katedralı “Cordoba Camisi”: Ve, dünyanın en büyük camisinin önündeyiz. Daha sonra içini gezeceğiz. Şimdi Katedral olan ve hala kemerlerlerinde, duvarlarında, Bakara suresinin 255. ayet-i kerimesi olan, K u r ' â n - I K e r i m 'i n e f e n d i s i; “Ayet-El Kürsi” yazısı duruyor. Ayet-el-kürsi, Allahü tealanın sıfatlarını, büyüklüğünü en yüksek bir surette bildirmektedir. İnanılacak bilgilerin özünü içerisinde bulundurur. Bu sebeple erdemi büyüktür. Ayet-ül-kürsiyi içtenlikle okuyan, işlerinde başarılı olur, hayırlı işlerini başarır, insan ve hayvan haklarından ve ödenmesi gereken borçlarından başka günahları affedilir.. Hemen okudum.
Elbette ki Türkçesini: “Rahmân ve Rahîm olan Allah'ın ismiyle; Allah'dan başka hiç bir ilah yoktur. O, daima yaşayan, daima duran, bütün varlıkları ayakta tutandır. O'nu ne gaflet basar, ne de uyku. Göklerdeki ve yerdeki her şey O'nundur. O'nun izni olmadan huzurunda şefaat etmek kimin haddine! Onların önlerinde ve arkalarında ne varsa hepsini bilir.
Onlar ise, O'nun dilediği kadarından başka ilminden hiçbir şey kavrayamazlar. O'nun hükümdarlığı, bütün gökleri ve yeri kucaklamıştır. Her ikisini görüp gözetmek, ona bir ağırlık da vermez. O, çok yüce, çok büyüktür(Allahü lâ ilâhe illâ hüvel hayyül kayyûm. Lâ te’huzühû sinetün ve lâ nevm. Lehû mâ fis-semâvâti vemâ fil erd. Menzellezî yeşfeu indehû illâ biiznihi. ya’lemü mâ beyne eydîhim ve mâ halfehüm velâ yühîtûne bişey’in min ilmihî illâ bimâ şâe vesia kürsiyyühüssemâvâti vel erd. Velâ yeûdühü hıfzuhumâ ve hüvel aliyyül azîm.).. Kur’an-ı Kerim her dilde okunsa, herkes daha iyi anlar ve de yaygınlaşır. İlle de Arapçada direnmek Arap milliyetçiliğinden başka bir şey değildir..
Cordoba Cami’sinin hemen karşısında İsrafil melekler anıtı veba hastalığının sembolü.. Önce sur içi Yahudi ve Müslüman mahallelerini gezeceğiz. Cordoba, İspanya’nın ünlü markası “Seat” arabalarının üreticisi olduğunu da belirtelim..
CORDOBA (kurtuba) kent turumuz başladı: Cordobayı Fenikeliler kuruyor. 5.YY’da Vandallar geliyor. 554’te Romalılar, 571’de Vizigotlar ve 711’de Tarik Bin Ziyad ele geçiriyor. Tarihi başlıklar bunlar. Bu başlıkların altını doldurmak tarihçilerin işi..
İslam kültürü, Yahudi ve Eski Roma’nın izleriyle farklı bir kültür mozaiğini oluştuğu ve Endülüs Emevi Devleti’nin başkenti ve de Felsefe kenti Cordoba, "Guadalquivir Nehri (600 km’den uzun)" sahillerinde vadinin ortasında konumlanmıştır.
 |
| Guadalquivir Nehri |
 |
| Cordoba Guadalguıvır nehri üzerinde Roma köprüsü |
 |
| Cordoba Guadalguıvır nehri üzerinde Roma dönemi Albolafia değirmeni |
 |
| Cordoba kale surlarına giriş; Puerta De Almodovar kapısı |
 |
| Fatih Türkmen ve biz.. |
 |
| Cordoba Caminin dış ve içi: |
Kentin kuzey sınırında; İspanya'daki dağ sıralarının ana sistemlerinden; Sierra Morena sırası bulunur… Kahire ve Bağdat gibi döneminin en önemli üç bilim mabedinden biri olan kent; 10 ve 11. yüzyıllarda altın yıllarını yaşamış. Öyle ki; 700 – 900 yılları arasında, bir milyon üzerinde el yazması kitaba sahip 600’ün üstünde kütüphanesi varmış. Sonraki dönemlerde Endülüs kararı ile yakılıp, bilim ve irfan değerleri yok edilmiş.
O dönemdeki eserlerden sadece 30 cilt kitap kurtarılabilmiş. Ünlü bilim adamlarından Pierre Curie(Mösyö Curi), “kurtarılan bu kitapların yardımıyla atomu parçaladım, eğer daha fazlası kurtarılabilseydi galaksiler arası yolculukları keşfedebilirdim” demiş. Anlaşılan o ki, insanlığı yönlendirenler o dönemin yaşayanları bu kadar muazzam bilim eserlerini özümseyebilmeye hazır değildi. Belki de fazla bilmekten korktular; kim bilir? ve aynı zamanda Avrupa’da kent aydınlatmasının ilk kullanıldığı ve ilk Üniversitenin olduğu yerleşim merkezi.
Cordoba’nın kalbi, tarihi şehir merkezi ve Cordoba Camii(Mezquita)’nın yüksek surlarının batısındaki eski Yahudi mahallesidir. Günümüze dek pek fazla değişikliğin olmadığı kentte İslami dönemin etkilerini görmek halen olasıdır. İlkin Musevi(Yahudi) mahallesi olan Calleja de las Flores(Çiçekli sokak)’i gezeceğiz.Doğrusu; Yahudi Mahallesi’nde yer alan en popüler ve turistik sokaklarından biri olan Calleja de las Flores’i.. 20. yüzyıla kadar şehre bütün ulaşımın sağlandığı “Roma Köprüsu(El Puente Romano M.Ö: 1.YY)” ve kent surlarını gezeceğiz. Surlara ve kaleye ve de şehre “Puerta Del Puente”’den, Yani; Roma Köprüsüne açılan bu kapıdan girdik. Daha-daha sonrasında “Puerta de Almodovar” Kapısından kent surlarına geçip Yahudi ve Müslüman mahallerini sonrası Cordoba Camısı gezilecek.
Cordoba’da gezmeye başladığımız anda karşımızda bir haydut belirdi. İspanyollar Banderolo diyor. At üstünde heybetli duruyor. Zenginden alıp yoksula dağıtan bir Koroğlu veya Robin Houd imiş..
Puerta de Almodovar Kapısı’ndayız. Kapının biraz gerisinde İbn Rüşd karşılamıştı. Şimdi de tam karşısında Neron’un yardımcısı bilim insani Seneca’nın heykeli var. Kapıya paralel de; dünyada ilk katarakt ameliyatı yapan Muhammet El Hagaki heykeli..İnsanlar ilklere sahip çıkmayı sever. Şöyle ki; Katarakt ameliyatlarının 3500 yıl önce Babil ve Mısır’da yapıldığı söylense de; 2500’te Hindistan’da Sushruta Circa adlı doktorun “Sushruta Samhita” adlı kitabında katarakt ameliyatını nasıl yaptığını anlatıyormuş. Vesselam kısa kelam, kale surları ve yeni kent arasında alimlerin heykeli dizi dizi..
Musevi(Yahudi) mahallesi olan Calleja de las Flores(Çiçekli sokak)’i geziyoruz...
Sardunyalarla, güllerle süslenmiş balkonlu, avlulu beyaz evlerin olduğu bu yer Katedral kulesinin görkemli manzarasını görüyor. Çiçekli sokak; rengarenk çiçeklerle bezeli beyaz evleriyle insana erinç katıyor.. Burada birbirinden güzel çiçeklerle süslenmiş avlulu, balkonlu evler arasında, her yıl Mayıs ayında ''En Güzel Avlu'' yarışması düzenlenmekteymiş. İç avlulu çiçekli bu etkileyici evlerin olduğu C.D.L. Flores sokağı Yahudi mahallesi olan Judeira’yi götürdü bizi.
Roma Dönemi’nden beri Cordoba’da yaşayan Yahudiler, Cordoba’nın Endülüs Emevilerinin eline geçmesi(8.YY) sonra varsıllaşmışlar ve devlet işlerinde önemli pozisyonlar elde etmişler. Ünlü Yahudi doktor, filozof İbn-i Meymun (Maimonides)’un doğduğu( 1126) mahalle. Tiberiadus Meydanı’nda bizi karşıladı Maimonides, fotoğraflar çekindik.. Yahudi Mahallesi’nin dar kalabalık sokaklarında Ececan ve Kadriye, takı ve gümüş dükkanlarına yönelince, ben de Maimonides ile selfi yaptım.
Musevi mahallesi beyaz evlerin çiçekli dar patikalardan adeta Labirentten süzülerek ilerliyoruz. Sokakların böylesi karmaşa yaratan tarzda yapılmasının nedeni savunma. Yani, düşmanın bu labirentlerde hedefine ulaşamaması. Bu mahalleler günümüze dek korunmuş. Çok temiz sokaklar. Roma döneminde insanlar hastalık ve pislik taşımasın diye, kente girmezden önce yıkayıp kente sokarlarmış. Temizlik acaba Roma dönemi kent alışkanlığı mı? Çünkü hala Kordoba’da sokağa pislik atmanın cezası çok ağır.
Yere köpek dışkısı bıraktırmak 600 Euro. Moktan geçilmeyen Ankara sokaklarını düşündüm; bırakın dışkı bırakmaları insanlarımız yırtıcı ve saldırgan köpeklerın tasmalarını bırakıp turluyor, zabitalardan seyrediyor.. Ay kapısında Musevi mahallesinden Müslüman mahallesine geçtik. Cadde ve sokaklar turunç ağaçlarıyla bezeli. Belediye bimlari toplayıp marmelat yapip satıyormuş. Saat; 12:17.. Evler genellikle ve iç avlulu çiçekli evler.
Roma dönemi surlarını ‘yine savunma adına’ Müslümanlar yukseltmiş. Bilin ki, duvar üstü tuğla görürseniz bilin ki bu duvarı Müslümanlar yaptı. 1236’da Kordoba’yı 3. Ferdinand alıyor Müslümanlardan. Bu yıllar aynı zamanda Müslümanların güç kaybettiği yıllar. Endülüs Müslümanlarını ve Yahudileri Endülüs’ten çıkarıyor. Granada’nın 1492’de alınışında olduğu gibi; Yahudileri Osmanlılar sahipleniyor. Bunlara Sefahat(İspanya yahudisi) Yahudi’si deniyor. Dahası bu ad altında örgütleniyorlar. Yahudi mahallesinde gezerken, yerlere ve duvara çakılmış onların pirinçten sembolleri var.
Sur içindeki Musevi ve Müslüman mahallelere girmezden önce, yine Cordoba doğumlu Tıp bilimcisi, Hukukçu, Filozef İbn Ruşd(Averroes 1126-1198) karşımıza çıktığını unuttum. İbn Ruşd upuzun adıyla karşımıza çıktı; “Ebū 'l-Velīd Muḥammed ibn Aḥmed ibn Muḥammed ibn Rüşd”. Hıristiyanlar “Averroes” diyor. Averroes adıyla da kitabi varmış. Bu nedenle Averroes denmiş gibi...
Kurtuba'da doğup(1126) Fas Marakeş’de ölen(1198) Felsefeci, Hekim, Fıkıhcı, Matematikçi ve Tıpçı ‘Upuzun ada ve akla sahip’ İbn Rüşd(Averroes) bize şunları söylemişti: [[ Aristo'nun düşünce sistemini İslam ile kaynaştırmaya çalıştım. Bana göre İslam'la felsefe arasında bir çatışma yoktur. Kişinin hem felsefe, hem din yoluyla hakikate erişebileceğini düşünüyorum..
Kainatın sonsuzluğuna ve formların başlangıcı belli olmadığına (pre/öncesi-extant/sonrası..öncesi ve sonrası olmayan; sonsuzluk) inanın.. Gerçek bilgi tümel (tümünü içeren) olandır..«Aklın eylemi, tümel kavramları ve özleri idrak etmekten ibarettir. » Bilme eylemi üç aşamaya ayrılır.
Bunlar; “Ayırma, Birleştirme ve hükümdür”..Tüm bu felsefi görüşlerin dışında varlık felsefesi ve tanrının bilinmesi sorunuyla da ilgilendim..Evrenin «ilk madde» (heyula) denilen öğeden yaratıldığını, dolayısıyla yokluktan yaratma diye bir olayın söz konusu olamayacağını bilin. Evren Başlangıcı belli olmayan (ezeli) bir birlik bütünlüktür.]]
“Şu bir gerçek ki; İbn Ruşd’ün ölümü, salt Endülüs İspanyasındaki özgür düşünmenin yasağını değil, günümüz özgür düşünme yasaklarının miladidir” dersem abartmamış olurum.
Belli ki; Cordoba, dahası Endülüs toprağı buram-buram bilim kokuyor. Alimler otağı adeta. Pasaklı Isabelin Yahudi doktoru burada yetişmiş. Yahudilere zulm ettiği için doktor Isabel’i terk ediyor ve hastalanan Isabel ölüyor.
Dünyada ilk uçan insan Cordobali: Cordobalı Abbas Kasım İbn Firnas'ın da üzerine kumaş geçirip kanat yerine büyük kuş kanatları taktığını ve bu âleti çalıştırarak havalanıp uçtuğu anlatılır. İniş yaptığın, bazıları da düşüp öldüğünü söylerler. İbn-i Firnas'ın bu başarısı Batı'da uçak yapıp uçmayı başaran Wright Kardeşler'den 1023 yıl öncesine rastlamaktadır.
Antrparantez:
[[ Önce şunu belirteyim; “Bazı insanların anlaması için onun diliyle konuşmak farklı, sağın diliyle sol ideolojiyi belirlemek farklı şeydir..”
Bugün; Erdoğan’ın 1990'lı yıllarda gönüllü şoförlüğünü yapan, TBMM Milli Eğitim Komisyonu üyesi ve AKP Milletvekili Ahmet Hamdi Çamlı çıkıp; “Cihat bilmeyen çocuğa Matematik öğretmenin faydası yok” diyebilmektedir..
Bu duruş İlme-Okumaya karşı bir duruştur: Şu bir gerçek İlim her zaman ürettikleri ile, gerçek hadisler dışındaki keyfi hadisler bütünündeki ilahi söylemlerden üstündür; çünkü ilimde yalan, hile olamaz, bunlarda olur . Sadece günümüzde değil, 13.Yüzyıl İslam dünyasında da, dahası on dört asırlık İslam tarihinde de ilme karşı kuşkuku duruş gösterilmiştir ve yukarıda belirttiğim gibi gösterilmeye devam etmektedir.. İslam aydınları ve bağnazları sürekli birbirleriyle ile, daha doğrusu ilme sıcak bakan İslam aydınlarıyla-ilimle didişmişlerdir.. Evet günümüzde hala Müslümanlar batıl cehalet yolunda koşar adımlarla ilerlemeye devam ediyorlar. İnen ilk beş ayetin ikisi 'OKU' olan bir dine mensup insanların yaşadığı ülkemizde okumada kitabın yeri çok arkalarda. Düşünün 10.000 kişiden sadece 1 kişi düzenli kitap okuyor. Ülkemizde kütüphane sayısı 1.412 yani her 49.000 kişiye 1 kütüphane düşüyor. Yılda 12.089 kişiye 1 kitap düşüyor. Bu oran gelişmiş ülkelerde kişi başına 25 kitaptır. Ve bugünkü TBMM bu okuma yoksulu kişilerle doludur. İşte; Ahmet Hamdi Çamlı…
Tekrar vurguluyorum; CHP'nin kullanacağı sağ dil: "Cihat bilmeyen çocuğa Matematik öğretmenin faydası yok” dilidir..]]
Notlarımı; Cordoba Plaza Nueva’daki 3.Ferdinand’in heykelinin olduğu parkta papağanların ötüşü ile telefonuma aktarıyorum. Batının kentlerinde papağanlar bile özgür, kendi doğal özgür ortamları dışında (16:08 20 Ağustos 2018)..
750 yılında Abbasiler Bağdat’ta halifeliklerini ilan edip, bir önceki yönetimin köklerini kazıyacak şekilde hareket edince, Emevi hanedanından Abdurrahman bin Muaviye, Endülüs’e kaçarak kendisini Emevi emiri ve de Halife ilan etti ve Kurtuba (Córdoba) kentini kendine başkent yaptı.
O dönem de Mısır’da Fatimiler’in halifelik ilan ettiğini hatırlarsak, İslam dünyasında üç halifenin aynı zamanda hükümran olduğunu söyleyebiliriz. Demem o ki; şimdi ümmet-ümmet diyerek dolanıp halife olmak isteyen zatımızın işi zor..Anlamayana daha da netleştirelim: Lütfen bir zahmet tarihin sayfalarını karıştırın.
Göreceksiniz biz de ruhbanlık, yani birazcık tarihe bakıp, ruhban’ın ne anlama geldiğnğ görün. Ruhban; din adamları sınıfı demektir. Allah ile kul arasındaki anlaşmazlıkları çözen sınıfın adı. Ne yani sen kul ile arandaki sorunları çözemediği noktada Allah ile Kul arasındaki anlaşmazlıkları mı çözeceksin?
Onun için mi ümmet toplumu tekrarlarındasın ve bu konularda fetva verebilmek için diyaneti kullanıp TBMM’inde gizli tutulan Hilafet kanunun indirip Halife olacaksın. Evet diyanet bugünkü haliyle, yani; profesyonel diyanet çalışanının resmi ayağını, pek çok dini otoritenin/cemaat üyesinin de gayrı resmi ayağını ruhban sınıfı olarak görüyorlar.. Bir bakmışsını 700’lerdeki gibi Araplar da halifesini seçiyor ve elini sallasan halifeye çarpıyor. Hababam sınıfı aklıma geldi.Hade be!!
Cordoba Camisi içini geziyoruz: Önce dışını, şimdi içini geziyor notumuzu ve resimlerimizi alıyoruz. Önceden kısaca belirtiğim gibi yapı aslında ilk başta bir Roma tapınağı iken Vizigotlar tarafından St. Vincent Kilisesi’ne dönüştürülüyor. 700’lü yılların başında Vizigotlar ve Müslümanlar bu kiliseyi ortaklaşa kullanıyor, herkes kendi inancına göre ibadet ediyormuş… Büyük değişiklikler M.S 785 yılında Emir Abdülrahman ile başlamış ve yapı camiye çevrilmiş…..
O dönemde Avrupa’da ilk üniversiteye sahip önemli kentmiş. Bunun etkileri hem gündelik hayata hem de caminin tarihine yansımış. Kent büyüdükçe ve nüfus arttıkça Kurtuba Camii de büyütülmüş. Sonuçta her dönemde halkın tamamının ibadet edebileceği büyüklüğünü korumayı başarmış. Bu değişikliklerin ve büyütmenin çoğunluğu ise 10. Yüzyılda 2. Al-Hakim ve Al-Mansur isimli emirler tarafından gerçekleştirilmiş. Bu dönemde; 961 ile 966 yılları arasında emir 3. Abdrrahman yeni bir minare, 987 yılında emir Al-Mansur narenciye ağaçlarıyla dikkat çeken devasa bir bahçe eklenmesi yapılmış...
İçerisinde Kilise de bulunuyor. Kurtuba Camii muazzam bir dikdörtgen yapısıyla dikkat çekiyor. Bahçesi ve iç bölümü olarak ikiye ayrılan caminin içinde İslam ve Hristiyanlık dönemlerine ait sayısız eser var. Bunlardan bazıları Damien De Castro’nun Saint Raphael heykeli, İspanyol kahraman Santiago’nun heykelleri, Pedro Duque Cornejo’nun koro bölmesindeki oyma işçiliği, Pablo de Cespedes’in Kutsal Yemek resmi, Pedro de Cordoba’nın The Incernacion resmi ve daha binlercesi.
Sanat eserleri dışında Camii içinde binin üstünde sütunlar var. Sütunlar caminin simgesi aynı zamanda. Çoğunluğunun Vizigotlar zamanından kalma olduğu düşünülen sütunlara Araplar ve sonrasında Katolikler de eklemeler yapmış ve yapı bugünkü halini almış. İşte resimlerde gördüğümüz sutunlu yapının iç ve dış mekanlarını resimliyoruz.
Tarihsel boyutuyla dünyanın en büyük camisi ve Katedrali. Neden Katedral? Çünkü Endülüs yıkılınca camilerin önce kiliseye sonra Katedrale dönüştürülmesi Hıristiyanlar için bir tutku değil de karşılıklı dinsel savaşlara dönüşmüş. Cami Halife’nin camisi. Fakat Cordoba camisinin özelliği önce Kilise olması. Müslümanlarla işbirliği yapan Vizigotlar sonradan kilisenin bir yanını camiye dönüştürerek ortak ibadethane haline getirmişler. Caminin içine girerken Katedral olması nedeniyle şapkalar çıkarıldı.
Sütunlar her donemde uzatılmış son şekliyle palmiye ağacına benzemiş. Roma sütunları ile inşa edilen Vizigotlar dönemindeki sütunları Müslümanlar, Müslümanlar dönemindeki sütunları, özellikle Kutsal Germen İmparatorluğunun ‘dünya ya egemen olmak isteyen’ monarşist Şarlken yükseltmiş. O günün teknolojisi ile 1313 sütunu yükseltmek büyük beceri isteyen bir teknik. 966’da Halifelik ilan edilince camii büyütülmüş ve mozaik ağırlıklı süslemelere yer vermişler.
Bu sürece Ortodoks İstanbul Bizans İmparatoru Nikosof ‘Katolikleri sevmedikleri için’ yardım etmiş. Gemiler dolusu altın işlemeli mozaikler göndermişler. İçindeki Şapeller, yani içinde mezarlık da Olan küçük kiliseleri geziyoruz. Yerde mezarlar, duvarlarda Romalıların ilk Hıristiyanlara yaptıkları işkence tabloları ürküntü verici. Sütunların 213’ünun 13.YY’daki büyük depremde yıkılmasına karşın yapının yıkılmaması ayrı bir düşündürücü mühendislik yeteneği. Armağanlar ve ganimetlerin ve de Roma dönemi lahit kapakların sergilendiği hazine bölümü müthiş.
SEVİLLA
Cordoba’dan 14:25te 145 km uzaklıktaki Sevilla’ya doğru yol almaya başladık....Derler ya zaman su gibi akıyor, bizim zamanımız yol gibi akıyor ki Tabela Sevilla 129 km yazıyor ve de saat; 14:59. Otobanda gidiyoruz artik. Guadalazar sapağını gectik. La Victoria, La Carlotta, Las Agrabelar, Carre Perera derken soluğu Sevilla Belediyesi Osuna’da aldık. Yan- yana çok minare gördüm, yan yana çan kulesi görmemiştim.
Osuna’da 4 çan kulesi 100 mt ara ile yan yana. İlginç geldi bana. Merak ettim ve araşırdım. Canım ne araştırması, internetten ve Meydan-Larousse’den baktım.. Roma kolonisi imiş, 3000 yıllık bir Roma kalesinin kalıntıları, beyaz boyalı şirin evleri, UNESCO tarafından Avrupa’nın en güzel ikinci sokağı ilan edilen “Calle San Pedro”, Rönesans döneminden kalma tarihi kiliseleri, devasa arenası, Manastır ve sarayları dikkat çekiyormuş. Jül Sezar’ın son savaşını burada yaptığına söyleniyor.
Nüfusu 21.000 iken aniden azalmış ve kasaba yoksullaşmış. Çünkü; bu özerk kasabada gençler Sevilla ve büyük kentlere kaçmışlar. Anlayacağınız sıra-sıra 4 çan kulesi ile ilgili bir şey bulamadım. Bilmem belki de çan kulesi diye gördüğüm kuleler gözetleme kuleleri olabilir de yan-yana inşa edilmeleri düşündürücü. Uzaktan yanılsamam diyelim. Fakat bir şey ilgimi çekti, nüfusu azalan Osuna kasabasının son yıllarda nüfusunun artması. Nedeni; 4 çan bilgisine ulaşamadım fakat yine de ilginç bilgiler edindim.
Son 6 yıldır hem dizi kültürünün, hem de popüler kültürün zirvesindeki ve150'den fazla ülkede gösterilen, George R. R. Martin’in Buz ve Ateşin Şarkısı romanından uyarlan ve Sean Bean, Lena Headey, Kit Harington, Richard Madden, Emilia Clarke, Peter Dinklage’nin oynadığı; “Game of Thrones (Taht Oyunları)” adında dizinin, ölmekte olan küçük bu İspanyol kasabasının mucizesi şekilde diriltmesi. Yedi kralığı anlatan fantastik dizinin konusu; ejderhaların yok edildiği yüzlerce yıl olmuş Westeros denilen bir dünyanın paylaşım savaşı. Arena sahnesi burada çekilmiş.
“Bir ara yapımcıların figüran olarak koyu saçlı yerel kızlar aradıkları dedikodusu yayıldı. Kasabadaki tüm genç kızlar bir anda çekimlerin yapıldığı bölgeye akın etmeleri ve saçlarının açık renkli olan kızların hemen hepsi saç renklerini koyu renklere boyamaya başlamış. Üç hafta sonra çekimler tamamlanıp Game of Thrones ekibi Osuna’dan ayrılınca herkes hikayenin sona erdiğini ve onlar için sıradan günlerin geri geleceğini düşünüyordu. Ancak öyle olmadı. Dünyanın dört bir yanından turistler akın ederek 10 milyon Euro’dan fazla katkı almışlar..
Sevilla'ya gidiş yolunda Arapların yaptığı Güneş Enerji Kulesi
Carmona’ya 51 km var.Güneş panelleri, zeytin ve mısır tarlaları arasından Villanueve geldik. Varmona ve Ecija yakınında Araplar güneş kulesi inşa etmiş. Devasa bir kule, dibinde 90 bin ayna ve aynanın yansıttığı ışığı tek noktada toplayarak açığa çıkan ısıyla buhar türbinlerini harekete geçirip elektrik üreten kuleler. Bu da bir enerji seçeneği. Bu enerji seçeneğini ülkemizde nükleer enerjiden ve HES'lerden vazgeçilerek çok sayıda kurulmaları halinde, çok daha ucuza, çevreye zararsız, temiz ve güvenli elektrik enerjisi üretmeyi düşünür mu yetkililer? 15: 55’te Carmona’yi geçtik. Sevilla’ya 35 km kaldı. Elvıso, Tocina’yi ve Brenes’ı geçtik.
Sevilla’dayız; Granada, Cordoba tarihine değinen ben Rengarenk paskalya bayramı ve Feria festivaliyle tanınan, doğası ve tarihi ile varsıl Sevilla’nın Tarihine fazlasıyla değinmek gerektiğini düşünüyorum. Elbet bir Murat Bardakçı kadar değinmek haddime değil. Fatih kardeşimin ve özel kütüphane diyebileceğim kitaplıktan (Büyük Larousse, Meydan Larousse, Yurt ve İslam Ansiklopedisi kaynaklarım) yararlanarak.
Öğrendim ki; Sevilla 3 bin yaşında. 9.yy’da Fenike (Phoiníkē-Kenanlılar/Kırmızı) kökenli Tartessolar kurmuş. Alfabeyi ve deniz ticaretini, dahası tüccarlığı ilk bulan Fenikeliler, Akdeniz, ille de Ege coğrafyasında, hatta Atlantik okyanusunu aşarak Brezilya’da adeta kent inşa eden bir şirket. Evet; Akdeniz, Ege ve Karadeniz kıyı coğrafyalarında liman kentleri inşa etmişler.
Portekiz, Moritanya, Cebelitarık, Morocco, Libya, Türkiye, Sicilya, Tunus, İtalya, Sardunya, Kıbrıs, Cezayir ve İspanya gibi deniz aşırı pek çok bölgede koloniler ve şehirler kurmuşlardır. Yani kadim yap işlet devretçiler.. Çünkü, kıyılara kültürlerini taşıyan yeni uluslar yaratmışlar. Fenikeliler ilk Lübnan çevresinde görülmesine karşın Frigyalılar, Lidyalılar, Likyalılar, Lazlar, Kürtler gibi Anadolu’muz kıyılarında kıyı yerleşik düzenler oluşturmuşlardır. Örneğin; Finike kıyı kentimizdeki kolonileri..
Vesselam kısa kelam; Anadolu’muzun ataları.. Onlardan 2000 yıl sonra Anadolu’ya gelen Selçukluları ataları sayanlara kapak olsun tümcelerim..
Bölge MÖ 550 yılında Fenikelilerin Tunus’ta kurdukları Kartaca kent yönetimine geçti. M.Ö. 216’da Kartacalıları yenen Roma dönemi başladı.. Sevilla şehri Atlantik Okyanusu’ndan 100 km içeride Quadalquivir Nehri üzerine kurulduğu ve gemiler denizden 100 km içeriye girebildiği için Sevilla Romalılar zamanında önemli bir liman idi.
Tarihin ilk demokratik başbakanı unvanı taşıyan Roma İmparatoru Hadrian Sevilla’da (İtalica’da) doğmuştur. Fakat şehir 5. YY’da kuzeyden gelen Almanların ataları Germenik halklar olan Vizigotlar ve Vandallar’ın hakimiyetine geçti. Kent 711’de (8.yy) Tarık Bin Ziyad komutasındaki İslam ordusu tarafından ele geçirildi ve bölgenin hakim dini inancı İslamiyet oldu. Bu hakimiyet 13. YY’ dek, yaklaşık 500 yıl sürdü. Müslümanlar döneminde Hispalis ismi yerine şehre İsbiliye ismi verilmiştir.
İsbiliye şehri, 1031 yılında Endülüs Emevi Devleti’nin yıkılması ile ortaya çıkan doksana yakın Müslüman Sultanlık içinde en güçlüsü olmuştur. Sevilla (İsbiliye) Sultanlığı 1248 yılında Kastilya Kralı III. Fernando tarafından geri alınır. Sevilla 14. YYda İber Yarımadası üstündeki en güçlü krallık olan Kastilya’nın en önemli şehri olur.
Sevilla’ya 10 km kala Sevilla sanayi yüzünü gösterdi. Ve 16:22’de karşımızda iki koldan Sevilla’ya giren Quadalquivir (Guadalquivir) ve Olimpik stat.. Ve de; halkın kentin siluetini bozup kent estetiğini kirlettiği için eylemler yapıp durdurduğu, fakat sonrasında açılan silindirik kahve renkli devasa sermaye tapınağı karşımızda heyula gibi dikildi.
Endülüs (Andalucia) özerk bölgesinin başkenti Sevilla, Endülüs Bölgesi’nin aynı zamanda sanat, kültür ve ekonomi merkezidir. 1900’lerden sonra bozulan ekonomisini düzeltmek için 1929’de düzenlenen Expo Dünya Ticaret Fuarından çok sonra düzenlenen 1992 yılındaki Expo Dünya Ticaret Fuarı ile şehir tekrar eski itibarını geri kazanmıştır. Tarihte bölgeye yerleşen Romalılar şehre Betis adını vermiştir.
Avrupa kupalarında defalarca şampiyon olan Sevilla futbol takımı Laliga’nın başat takımlarından. Sevilla’nın ve Laliga’nın önemli takımlarından Real Betis Futbol Kulübü’nün ismi de bu eski yerleşimden gelir. En önemlisi İspanya’nın keşifler çağının altın kenti olmasıdır. Burası çapkınlığı ile dillere destan Kont Don Juan’ın, yürek yakan, baştan çıkaran, yani; Fransız besteci Georges Bizet'in unlu operası, dahası; bol ihtiraslı entrikalı aşkı konu alınan ve adına düzenlenen operaya adını veren Roman Carmen’in yaşadığı, Kristof Kolomb’un seferlerine çıktığı ve mezarının bulunduğu dünyanın en büyük Katedrali ve Cervantes’in ünlü Don Kişot romanını yazdığı ve de Falamenko’nun başkenti kent.
Aslında Viyana ile yarışacak kadar müzik kenti. Dahası;tüm İspanya’da etkisini gördüğümüz Endülüs kültürünün en yoğun yaşandığı kenttir.. İşte bu Endülüs’e 9, İspanya’ya 45 km tabelaları çıkıyor karşınıza. Öyle bir kent ki; gezi ruhunuzu onarmak için yılda en az 3 kez almanız gereken ilaç gibi bir kent. Her gördüğüm güzel yere; “Ben buraya yerleşmeye karar verdim” derim ya (bilenler için canım)”; ben bu Sevilla’ya bin kere yerleşirim ağabey!!.. Palmiye ve portakal ağaçlarıyla dolu cennet kere cennet kent.
Baharda Sevilla’yı saran cennet kokusunu hala duyumsuyorsunuz. Gerçek Endülüs ve gerçek İspanya burası. Büyüleyici bir tarihe sahip seçkin güzel şehirleri ile ünlüdür. Kent merkezi 750 bin ve ilçeleri ve köyleri ile 1.6 milyon nüfusa sahip Sevilla, birçok farklı kültürün bir arada yaşadığı kent. Yani; binlerce yıl farklı uygarlıkları konuk ederek sanat, mimari, folklor ve yerel mutfakları varsılı Sevila’da bugün Sevilla Katedrali ve Alkazar Saray çevresi ve Anayasa caddesini(Konsıtisyon), yarın da “A’dan Z’ye Sevilla” gezmesi var. Sonrasında iş ve aş; Gez-Gör-Yaz...
Romanların yaşadığı Tiryano mahallesindeyiz. Kristf Kolomb tayfası olan ve Kara göründü haberini veren, T. Rodrigez bu mahalledenmiş... Boğa güreşlerinin yapıldığı arena harika. Arena anlamı kum imiş. İlk kez duydum. Sevilla’da en popüler gezi Nehir ve liman gezisi...
Kraliyet terzihanesi, Fatima hastanesi, Mozart heykeli, Altın Kule, tümü Guadalquivir nehri yakınında. Fatima İspanyollar için önemli ve anlamlı. Fatima Arap esiri. Bir asille evleniyor, Hıristiyan oluyor. Rahibe Teresa gibi ülkeye sağlık bakımından hizmetleri dokunduğundan kutsal biri olarak görülmeye başlanır. Plaza Nauve tüm sokaklarıyla turunç ağaçları ile dolu. Dünyanın ilk tütün fabrikası burada. Tütünü dünyada yaygınlaştıran Kristofir Kolomb. Amerika’yı bulmasına karşın, Hindistan diye direten Kolomb yerlilerle içtiği barış çubuğu ona çok keyif veriyor ve bu yaprakları İspanya’ya getiriyor..
 |
| Guadalquivir nehri ve Sevilla |
 |
| Kraliçe terzihanesi |
 |
| Sevilla Fatima Hastanesi |
Yarın gezeceğimiz Sevilla Katedralli gotik tarzda dünyanın 3.en büyük Katedrali ve ilginç öyküsünü anlatacak bize Fatih Türkmen. Şu kadarına değinmek gerek; Girnata ve Granada’da olduğu gibi önce camii olan katedral 25.YY’da Katedral’e dönüştürürken İslami motifler korunmuş. Özellikle kemerlerde ve duvarlarda yer alan Ayet-i Kürsüler ve de “La galibe illallah (Allah’tan başka galip yoktur)” yazısı.
Yine ayni şekilde Alkasar sarayi.. Alt temel taşlar Romalılara üst duvarlar (tuğlalı olanlar) Müslümanlara ait.. Tum bunlar Santa Kruz Mahallesı’nde.. K.Kolomb’un dükkanındayız. Uzak diyarlardan getirdiği ürünleri sattığı tarihi dükkân. Donjuan’ın kovulduğu ev de bu mahallede. Buralar Alkazar Saray surlarının arka yakaları. Portakal ağaçlarının, palmiyelerin ve 400 yıllık kauçuk ağaçlarının da olduğu Murıllo Bahçesı “bir harika” demek yetmez, bin harika..
 |
| Murıllo Bahçesı 400 yaşındaki kauçuk ağaçları |
Saat; 19:42 İlk günkü Sevilla gezisi bitti.. Sıra geldi mideye yanıt vermeye. Anayasa(Konsıtisyon) caddesi ara sokaktaki; “Antıgua Taberna Las Eskobas1386”’da yine balık kalamar yendi; Özge Pasin ve Merve Pasin kardeşlerle. Çok güzel bir an yaşadık: Granada, Cordoba ve Sevilla’da şarkılar söyleyen üniversiteli gençler yerel kıyafetlerle bize İspanyol ezgileri çalıp söylemeleri, anlatılması zor harika bir anı oldu bizim için.
 |
| Üniversite öğrencilerinin yerel ezgileri eşliğinde Anayasa caddesinde yemek |
 |
| Anayasa caddesi ve gece ve de Sevilla Katedralı |
4. GÜN 21 Ağustos 2018 “A’DAN Z’ YE SEVILLA
1929 fuarı nedeniyle ülkeyi dünyaya tanıtmak için yapılan meydanları gezeceğiz. Amerıkan Meydanı’na giderken ışıkta bekleyen araçlara ellerindeki objelerle Show yapan gençler dikkatimi çekti. Bizdeki gibi araçların camına saldırmıyorlar, dahası sülük gibi yapışmıyorlar. Saat;10:00 Amerikan meydanında ikinci Show’la karşılaştık; “Güvercinlerin Show’u”: Renkli güvercinler avucunuzdaki yemi sizden almak için vücudunuzun her yerine konup sarıyorlar. Güzel ve heyecan veren bir görüntü. Çocukların çığlıkları eşliğinde yaşadıkları sevinçler bizi çok mutlu etti...
 |
| Amerikan meydanında (Parkında) Güvercib Show |
Meydan çeşit-çeşit ağaçlarla adeta botanik cennet. İçindeki arkeoloji müzesini görebiliyorsunuz.. 1929 fuarı için yapılar İslam ve Hıristiyan artı roma mimarisi ile harmanlanmış, yani; Mudejar (Mudeccen) mimarisi ile yapılmış..
Müslümanlarca Mudejar mimarisiyle minare olarak yapılan sonra da üzerine çan kulesi inşa edilen La Giralde kulesi kentin simgesi.
İspanya Meydanı(Plaça d’Espanya): 1929 Dünya Ticaret Fuarı’na (yeni adı ile Expo) için inşa edilmiş meydan. Hilal seklinde yine İslam ve Hıristiyan mimarisiyle yapılmış yapı kompleksi. Kuleleri etkileyici. Kuleler üzerindeki heykeller ve duvar üstündeki Rölyefler tarihi kimlikleri betimleyen güzellikler. Yapının altındaki bolümler her İspanyol kentinin haritası var. Tablolarda tarihi yaşanmışlıklarla birlikte tarihi kişilikler zengin mozaiklerle işlenmiş, anlatılmış. 80 kent, 70’ yakın büst bulunmaktadır.
Karayıp korsanları adlı filmde Johnny Depp’in oynadığı baş karakter Hernan Kortez (Hernán Cortés) işlenmiş-Ki bu kişi Meksika’yı, dahası Güney Amerika’yı fethederken Aztek imparatorluğunu yıkıp yüz binlerce Aztekliyi katleden denizcidir-. Hatta; okyanusu bulan Fransısco Pisaro bile işlenmiş. İspanya bu iki denizci ile Güney Amerika’yı fethediyor ve Hıristiyanlaştırıyor. Bugün bu iki insan sayesinde 600 milyon insan İspanyolca konuşuyor. Fethi 6 bin askerle Hernan Kontes ve Fransısco Pisaro yapıyor..
Endülüs döneminde İber Yarımadasındaki Hristiyanların, yarımadadaki Müslümanların varlıklarını ortadan kaldırmak demek olan ve 1492 yılında son Endülüs devletinin yıkılmasıyla başarıya ulaşan ve de "Yeniden fetih" anlamına gelen Revonguista döneminde ve genelde Mudejar (Mudeccen) mimari üslup kullanılmış. Yani; Arap-Endülüs kültürünün İspanyollar üzerindeki etkisi sonucu ortaya çıkan ve sanatın her dalı, müzik, moda gibi alanlarda kullanılan Mudejar (Mudeccen) mimari üslup... Bu meydan uğursuz meydan olarak da bilinir, çünkü 18.YY’ın başlarına dek burada idamlar yapılırmış.
Sevilla’nın ikinci büyük meydanı İspanya meydan içinde ayrıca Maria Lucia parkı var. ‘‘İspanyol Meydanında yer alan hilal şeklindeki bitişik nizam binayı çevreleyen yapay nehir İspanyolların ticaretle Atlantik Okyanusu'na açılışını simgeliyor.
 |
| İspanya meydanı(Sevilla Barcelano Fuar alanı) |
İspanya’nın 1929 fuarındaki temel amaç bozulan ekonomik yapısını ABD ve Latin ülkeleri ile iletişime geçerek düzeltmek..İspanya meydani 1 yılda tamamlanıyor. Şu an bu yapı ordu ve kamu kuruluşlarının idari binaları olarak kullanılıyor.
Geçmişe dönüldüğünde; Sevilla’nın 1492’de Amerika Kıtası’nın keşfi sonucu, resmi olarak Amerika ile ticarete yetkili tek limanı olmuş. Böylelikle, o dönem Sevilla çok kısa zamanda dünyanın en önemli limanı olmuş. Avrupa’nın her yanındını kendine çeker.
Varsıllaşan Sevilla’da sanat da gelişir; rönesans ve barok binalar yapılır. Ressamlara da kapı açar. Sonradan zengin olmuş aileler, boy-boy resimler çektiriler pardon tablolarını yaptırırlar.. Zurbaran, Murillo ve Valazquez bu dönemde ortaya çıkarlar. Sanatsı gelişim; konusu Sevilla’da geçen; Rossini’nin Seville Berberi, Bizet’in Carmen Operası, Mozart’ın Figaro’nun Düğünü ve Don Juan Operası‘nın bestelenmesi ve gösterilmesi gerçekleşir.
Ve bu Sevilla 18. ve 19. yüzyıllarda iki büyük veba salgını ile nüfusunun yarısın kaybeder. İlginç gelebilecek bir başka darbe, taşımacılk yoğunlaşınca gemilerin boyutları arttı. Gemiler nehirden geçemeyecek kadar büyüyünce limana ulaşamamadılar ve ticaret darbe aldı. Bu darbe 19 YY’da Avrupa’da ortaya çıkan Endüstri Devrimi’ne dek sürmüş. Yakın dönemlere gelirsek, 1930’lardan 1970 sonlarına dek faşist Franco dönemi Sevilla’ya en büyük darbe idi.
1980’de Endülüs, özerk bölgesi, Sevilla’da başkent ilan edildi. Sevilla tekrar canladı, dünyaya açıldı ve zenginleşti. Vee 1929 sonrası tekrar fuar düzenlendi. Evet; 1992‘de Expo Fuarı düzenlendi. Expo için Quadalquivir Nehri üstünde 8 yeni köprü inşaa edildi. Madrid-Sevilla hızlı tren hattı açıldı ve milyonlarca kişi şehri ziyaret etti. Bugün Sevilla bir turizm ve sanat şehri olmasının yanında aynı zamanda İspanya’nın ticaret, teknoloji ve endüstri alanında önemli bir şehridir.
İspanya Meydanının yakın çevresinde yer alan Barcelona Fuar Alanı (Fira de Barcelona), oteller, müzeler ve bir büyük alışveriş merkezleriyle donanımlı en büyük meydandır. 1928 yılında meydanın ortasında durmakta olan; başlığı biçimselleştirilmiş bir çift koç boynuzundan oluşan dört dev ionik sütun Katalan bayrağının dört kırmızı çizgisini sembolize ettiği için faşist Franco tarafından yıktırılmıştır. Bugün bu sütunlar Katalan Milli Sarayı’nın önünde durmaktadır.
1927 yılında Antoni Gaudi’nin çalışma arkadaşı Josep Maria Jujol tarafından inşa edilmiş meydanın ortasındaki üç cepheli, havuzlu “Tanrılara Adanmış İspanya Anıtı” görkemli. Buradaki heykelleri ise Miguel Blay Fabregas yapmış. Anıttaki üç kadın figürü İspanya’yı çevreleyen üç denizi (Doğuda Akdeniz, Batısında Atlas Okyanusu/Atlantik ve Kuzeyinde Kantabriya Denizi) simgeler. En dikkati çeken; kırmızı tuğlalardan inşa edilen Venedik Kuleleridir.47 metre yüksekliğindeki kuleler Barcelona’da düzenlenmiş olan 1929 Dünya Ticaret Fuarı’nın ana giriş kapısını oluşturuyormuş.
Hemen yanı başında ünlü; Las Arenas Boğa Güreşi Arenası ve AVM’de görülmeye değer. Mağribi öğeler ile İspanyol mimarisinin birlikteliğinden oluşan “Mudejar Mimari” tarzındaki bu etkileyici boğa güreşi arenası 1960’lı yıllardan bu yana amacına uygun biçimde kullanılmamıştır.
Belki de, adı Barcelona meydanı olduğu için. Çünkü bu meydan, dahası Barcelona fuar alanı tüm yapılarıyla Katalonlar tarafından yapılmış ve başkentleri olan Barcelona adı verilmiştir. Vesselam kısa kelam; Katalonya’da boğa güreşleri düzenlenmesi de 1960 sonrası yasak edilmiştir..
Alcazar Sarayı (Arapça El-kasr): 1181 yılında Toledo’lu mimar Calubi tarafından yapımına başlanmış. Büyük Sevilla depreminde yıkılmış. 1366’da tekrar hizmete giren ve İspanya krallarının 7000 sene yaşadığı Müthiş ötesi bir saray. 3 bölümden oluşuyor:
1- Roma döneminde kale
2- Endülüs döneminde saray
3- Hıristiyan döneminde saray..
 |
| Meyve bahçeleri gezenler koparabilmesi için düşük zeminde |
 |
| Alcazar Saray devasa duvar halıları |
Özellikle Endülüs donemi mimari yaklaşım ve duvar işlemeleri Endülüs sonrası bozulmamış. Sadece Şarlken döneminde kısmen örseleniyor ve kendi adına bitişiğinde saray yaptırıyor. 2725 depreminde o zengin mozaikler dökülmüş.. Bahçesindeki sarhoş ağaçlar dizi-dizi..
Sarayı inşa eden Endülüs mimarisine hayran olan ve de belirttiğim gibi Sevilla depremi ile büyük oranda zarar gören yapı, Endülüs mimarisine hayran olan Gaddar Pedro lakablı I.Pedro El-Cruel tarafından Müslüman usta ve işçilere yeniden yaptırılmış. Pedro, Elhamra sarayını yapan 3.Yusuf’tan esinlenmiş..
Yukarıda işlediğim ünlü dizi “Game of Thrones”’un birçok bölümü burada çekilmiş. Zaten böylesi yarı mitolojik, egzotik ve gizemli filmlerin platosu Endülüs ve karşıyakasındaki Atlas ülkeleri, ille de Fas.. Kristof Kolmb’u Pasaklı 1.İsabel, yeni dünya keşfi için bu saraydan yolcu etmiş. Alcazar Kraliyet Sarayı (El Kasr, Royal Alcazars of Seville); Su kemerleri, bahçe düzenlemeleri, hoş kokulu çiçekleri ile, kadim zaman bin bir gece masallarındaymış duygusu içindesiniz adeta..
Düzenli bahçeleri nedeni ile Alcazar Bahçeleri (Jardines de Alcazar) deniyor. Kraliyet sarayı olduğu için günümüz İspanya hanedan mensupları tarafından da kullanılmaktadır.
İlk saray odasına giriyoruz; “Casa de la Contratación”. Burası aynı zamanda krala projelerin anlatıldığı yer. Örneğin Ferdinand Macellan krala projelerini burada anlatmı. Isabel, bu salonu, keşifler sonrası canlanacak olan ticaret ortamını düşünerek, 1503’te ticaret odası olarak tasarlamıştır . 1717 yılında Cadiz kentine taşınmış.
Amiraller odası; bu bolüm tarihi ve ilahi kimliklerin tabloların ve objelerin yer aldığı bolüm. Pasaklı Kraliçe 1.Isabel'in, denizcileri kıtanın keşfi için uğurladığı salon.. Sonradan aziz ilan edilen komutan Fernando, Meryem ana tablosu ve de K.Kolomb’un gemi maketi de var. Kral Pedro’nin sözleri yanında Endülüs sözleri de yer alıyor. Örneğin “La galibe illallah (Allah’tan başka galip yoktur)”.
Gaddar Pedro Musluman motiflerine hayran kaldığı için dokunmuyor, aksine esinleniyor. Sarayın en güzel yeri avlusu. Özellikle, Elhamra Saray ve içindeki saraycıklarda gördüğümüz gibi; düşük zeminde meyve ağaçları insanlar gezerken meyveyi rahatlıkla koparabilmek için dizayn edilmiş. Kralların yatak odası ilginç. Pedro çok evli. Karılarıyla yatmıyormuş. Canım Kral odasına çağırıyormuş; eşit durmak için. Bunu kendisine Sultan Yusuf önermiş.. Neler anlatıyorum.. Her ne ise tüm bunlar belirtiklerim gibi; Pedro’nun gizliden gizliye bir Müslüman hayranlığının işareti gibi.
En önemli bölüm; taht odası. At nalı kemerleri destekleyen zarif sütunlardan oluşturulan düzenleme, Atlas ülkeleri, yani Mağribî mimarinin mükemmel örneği. Bu bölüm; yüksek tavanlı ve gelen konukları önceden izlemek için dört duvarında balkon olan, elçi ve önemli konukların bekletildiği avluya bakan bir mekan. “Game of Thrones”’un bazi sahneleri de burada çekilmiş.
Buraya; “Sefirler Salonu” da deniyor. Bunun yansıra “Oyuncak Bebekler Avlusu (Patio de las Munecas), elli iki mermer sütunla çevrilmiş, Bakireler Salonu (Patio de las Doncellas) ve de Mahkeme salonu(Sala de Justicia) görülmeye değer demek abes olur; görülmeli!!
Şarlken’in eski sarayına merdivenle çıktık. 1715 depreminde zengin mozaikler dökülmüş. Burada, Şarlken ve Kanuni Sultan Süleyman çekişmesini betimleyen devasa halılar dikkat çekiyor..
Şu anlatıldı bize; Şiiri, sanatı ve yaşamını zevk üzerine kuran, yani hedonist bir yaşamı seven Müslüman Sultan Al Mutamid Alcazar Sarayı’nda yaşamış. Bu dönemde İber Yarımadasındaki Hristiyanların, yarımadadaki Müslümanların varlıklarını ortadan kaldırma amaçları ve çabalarına (Reconquista) karşısında Sultan Al Mutamid Kuzey Afrika Müslüman sultanlarından yardım istedi.
Yardımına gelen, radikal İslamcı din anlayışına sahip Mağribi kökenli Murabbıtlar (Almoravids) ve ardından da Muvahhidler (Almohads) ipleri eline aldı. Aşırı köktenci duruşlarıyla özgür düşünceyi ve gelişmeyi yasak edince kısa sürede tüm Müslüman alimler Endülüs’ü terk ettiler.
Örneğin; tarih felsefesinin ve sosyoloji biliminin kurucusu sayılan filozof İbn-i Haldun Sevilla’da yaşamış. Haaa; 1982-1996 yılları arasında Sosyalist İşçi Partisi’nden İspanya başbakanlığı yapan Felipe Gonzalez de Sevillalıdır.
İşte biz bu yapıyı, dahası; Müslümanlardan kalan minaresiyle muhteşem görüntüsüyle Sevilla Alcazar Sarayı anlattık.
Santa Marıa Katedralı (Sevilla Katedrali)
Saat 12;40. Sevilla Katedralini, 11.YY’da Sultan 3. Yusuf yaptırıyor. Doğrusu; Muvahhid Halifesi Yakup Yusuf Sevilla’yı (İşbiliye) başkent yapar Sevilla Katedrali’nin olduğu yerde büyük bir camii inşa eder. Kendisinden sonra gelen Halife Yusuf Yakub al Mansur da bu camiinin minaresini yapar.
Bu 101 mt uzunluğundaki minarenin büyük kısmı bugün Katedral’in çan kulesi olarak olduğu gibi durmaktadır. Öykülere konu olanlara gelince; önce camii, sonra kilise ve ardından 1715 depreminde yıkılınca Katedral.. Sevilla Katedrali veya Aziz Meryem Katedrali İspanya’nın Endülüs bölgesinin Sevilla şehrinde yer alan bir Roma Katolik katedralidir. Yapımında 1000 kg altın kullanılmış.
1987 yılında UNESCO dünya miras listesine alınmış. Dünyanın en büyük gotik kilisesi ve en büyük üçüncü katedrali. Sultan 3.Yusuf yaptığı camiye Ulu Camii demiş, 1402’de Gotik üslupla Katedrale dönüştürülmüş. İspanyolca adı: “Catedral de Santa María de la Sede”..
 |
| Sevilla Katedrali |
Sevilla Katedralinde; Kolomb'un tabutu; Kastilya, Leon, Aragon, Navarre krallarının omuzunda taşıdıklarını sembolize eden maket
48 sütun, 81 vitray’ı ile dünyanın 3.büyük katedrali: 1.büyük Vatikan San Pietro Katedrali (1506), 2.büyük Londra Aziz Paul Katedrali (1675), 3.büyük Sevilla Katedrali (1507). Bunlar büyüklük sırasına göre. Yalnız önem sırsına göre sıralarsak 1, 2 ve 3 değişmez ama dünyanın gotik katedrallerinin en iyi örneği ise İspanya’nın Toledo şehrindeki Toledo Katedralidir. Bunun nedeni hem çok eski olması, hem de İspanya’nın baş kardinalinin orada görev yapıyor olması.
Katedralin Girişinde fildişi ve timsah objeleri var. Bunlar nereleri fethettiklerinin simgeleri. K.Kolomb’un (Öyküsü İspanya yazımda var) ve oğlu Diego Kolomb’un ve Macellan mezarları burada. Yerde, o dönem ünlü kimliklerin mezarları. Mermer benzeri, fakat mermerden değerli Alabaster taşından (Kaymak taş) yapılmış rölyefler harika. Katedrala en çok parayı Şarlken harcamış. Örneğin 1000 kg altın.. Katedralde sadece Soylular ve krallar ayin yapıyormuş.
Kristof Kolomb’un mezarı da burada olması hayli ilginç; Kolomb Amerika’yı keşfettiğini düşünerek Amerika’ya gömülmesini ister.. Küba dendi, olmadı ve sonunda Dominik’e karar verildi. Ardından İspanya’ya getirildi. Tabutunu İspanya’nın en büyük 4 ana kral taşımış; Kastilya, Leon, Navaro,Aragon Krallıkları’nın kralları. Mozolenin yapımı 1902. Kolomb hayatının son döneminde kraliyet ile sorun yaşamış olsa da mezarı Katedralde. Üzerlerinde İspanyanın dört (esas) bölgesi Kastilya, Leon, Aragon, Navarre flamaları olan krallarının omzunda taşınıyor şeklinde görülür ve etkileyici anlatısı var.
Bir başka anlatı; Kolomb öldüğü Vallodolid 'de gömülmüş, sonra mezarı Sevilla'ya taşınmış, buradan da Santo Domingo 'ya, oradan Havana 'ya, buradan da tekrar Sevilla’ya taşınmış. İşin gerçeği sonunda mezarı kaybetmişler. Kalıntıların gerçekten nerede olduğu tartışmalıdır.. Kolomb çok gaddar ve zalim demiştik. Öyle ki; yerlileri aşağılıyor. Onların çok korkak olduğunu söyleyerek; Pasaklı Isabel’e yerlileri köle yapalım diyor, İsabel reddediyor.
Sevilla’yi Endülüslerden alan 3.Fernando. Anahtarını son emir Esrefand’dan devralıyor (Bu bölümü de, notlarımdan telefonuma aktardım; Anayasa caddesi arkasındaki 3.Fernando heykelinin olduğu Plaza Nueva’da. Burası çok sakin ve içindeki çeşmeden de buz gibi su akıyor-21 Ağustos 2018)
İspanya Endülüs'ten-Sevilla'dan ayrılış ve Portekize yolculuk
 |
| İspanya- Portekiz sınırı Guadalguıvır nehri ve köprüsü |
TEKNOPOLİTİKALAR PLATFORMU
Sevket-che@hotmail.com.tr
evesbere@mynet.com
GSM: 0506 609 00 32
Yorumlar
Yorum Gönder