DUYDUM Kİ CHP 35. KURULTAYINDA YİNE AYNI TAS AYNI TELLAK

CHP DÖNEMİ, TEK PARTİLİ İKTİDAR DÖNEMİ DEĞİL FARKLI DÜŞÜNCELERİ TEK ÇATI ALTINDA TOPLAYAN TEK PARTİ İKTİDARI İDİ

4 Eylül 1919’da başlayarak 17 Temmuz 2012’ye dek tam 47 kurultay üretmiş. CHP adeta kurultay makinası gibi.. Çünkü; düşünceden çok sürekli kurultay üretti, ille de çok partili dönem sonrası..

Kaç kez iktidar olmuş?

2 kez. Hadi DSP iktidarını da sol diyerek ona versen 3.5(üç buçuk) kez iktidar olabilmiş.

Evet; 93 yılda ancak iktidarda 3,5 yapan bir sol var karşımızda..Salt CHP’yi baz alırsak 2 dönem seçim kazanan bir CHP ile karşı karşıyayız.

Tek parti dönemi asla CHP’nin tek başına iktidar dönemi olarak adlandırılamaz. Belki adı CHP iktidarı idi, fakat CHP ideolojisi ve Atatürk felsefesi, kısacası salt düşünselliği iktidarda değildi, sağ ve ideolojileri de içeren düşünselliklerin egemen olduğu bir iktidar yapısı vardı.

Dahası; CHP dönemi, tek partili iktidar dönemi değil farklı düşünceleri tek çatı altında toplayan tek parti iktidarı idi. Turgut Özal’ın 4 eğilimli ANAP oluşumu, CHP’nin bu tek çatıda topladığı farklı siyasi eğilimli yapısı örnek alındığını düşünüyorum. AKP’de benzer süreci işlettiğini söyleyebiliriz belli süreçlerde..

Bu, “Tek Partili İktidar” adlandırılmasındaki yanlışlığı düzeltmek zorundayız. Onun için “Tek Parti dönemi” değil, “Çok düşünsellikli tek parti dönemi” olarak adlandırılması gerekir.

Tek Partili Dönem dediğimizde, doğruyu ve yanlışı, özellikle yanlışları çok partili dönem sonrası CHP üretti değerlendirilmesi yapılmaktadır. Aksine, CHP, çok partili dönem öncesi adeta farklı siyasetlerin tek çatıda toplanmış koalisyon iktidarı bir yapılanmaya sahipti. Yani, “Çok düşünsellikli Tek Parti” yapılanmasına. Bu yapısallık, dahası koalisyon 1950 sonrası yıkıldı ve sağ ve diğer sol partiler kurulmaya başlandı. Bugün var olan tüm partilerin babası CHP’dir.

93 yıl. Evet dile kolay 93 yıl. Yoruldu artık. Başta “6 Ok” olmak üzere tüm düşünsel aksamları gözden geçirilmeli ve onarılmalıdır..

Misyonunun dolduğunu sanmıyorum. O misyonunu çağın gelişim ve değişim özgünlüğünde entegre olacak onarıma gereksinimi var..

Bütün partilerin bir araya gelerek, Türk siyaset tarihinin gerçek düzlemi olan “CHP Müzesi ve Akademisi’nin” kurulup CHP isim hakkının da bu kuruma verilerek, Atatürk’ün mazlum ülkelere bile örnek olmuş evrensel felsefesine saygılı bir sol parti çatısı oluşturulmalıdır. Adı da; “Anadolu Sol Partisi-ASP” olmalıdır diyorum, beni sağcılardan çok CHP düşmanı ilan etseniz bile..

Diğer sağ parti ve iktidarlar bir yana, 2002’kurulan ve her kurultayında iktidarı yakalayan bir AKP, bir CHP’yi düşündürtmedi. CHP kendisini düşünmesi gerekirken AKP’yi düşündü. Dahası AKP’nin gündemine takıldı, gündem yaratamadı, oluşturamadı.

Gündemlerin efendisinin danışman kadrosu tarafından oluşturulan gündemlere zaman ayırdı, kendine ve topluma değil..

Kendinin ve kentinin düzlemi için politika üretmedi, sağın düzlemindeki politikalarla sağdan oy almaya çalıştı, sol yanlarını yok saydı..

Gelelim, CHP'nin Kurultaylar tarihine:

CHP tarihinde, 12 Eylül 1980 öncesi 24 Kurultay ve 8 Olağanüstü Kurultay, 12 Eylül 1980 sonrası ise 9 Kurultay ve 6 Olağanüstü Kurultay olmak üzere, 33 Kurultay ve 14 Olağanüstü Kurultay gerçekleşti.

1. 1. Kurultay (4 Eylül 1919) : Sivas Kongresi'nde, ulusun kurtuluş ve bağımsızlık mücadelesinde Anadolu'nun çeşitli yörelerinde kurulmuş bulunan dernekler "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" adı altında birleştiler. Amaç, kurtuluş savaşını örgütlemek ve yönetmektir. Mustafa Kemal başkanlığında 16 kişilik bir "Heyet-i Temsiliye" oluşturuldu. Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerinin atıldığı Sivas Kongresi, aynı zamanda CHP'nin de ilk kongresi olarak kabul edilmektedir. CHP'nin kuruluşu, bu kongre ile filizlenmişti. Bu nedenle, CHP için "Devlet kuran parti" tanımlaması yapılmaktadır.
• 9 Eylül 1923: Cumhuriyet Halk Partisi, Atatürk tarafından, "Halk Fırkası" adıyla 9 Eylül 1923'te kuruldu. Kurtuluş Savaşını örgütleyen ve yürüten "Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti"nin devamıdır. 20 Kasım 1923'de, "Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti" Halk Fırkası'nın bünyesine katıldı. Partinin adı 10 Kasım 1924'de "Cumhuriyet Halk Fırkası", 1935 yılında da (4. Kurultay) "Cumhuriyet Halk Partisi" oldu. Halk Fırkası'nın kuruluş dilekçesi 11 Eylül 1923 tarihinde İçişleri Bakanlığı'na verildi.
2. 2. Kurultay: 15 Ekim 1927. Atatürk'ün "Büyük Nutuk"unu okuduğu kongre. Mustafa Kemal Atatürk, 15 Ekim'de başladığı konuşmasını 20 Ekim'de tamamladı. "Cumhuriyetçilik", "Halkçılık", "Milliyetçilik", "Laiklik" CHP'nin dört temel ilkesi olarak benimsendi. Bu kurultayda, partinin kurucusu Gazi Mustafa Kemal, partinin değişmez genel başkanı olarak belirlendi.
   
3. 3. Kurultay: 10 Mayıs 1931. Bu kurultayda ilk kez tüzükten ayrı olarak bir de program yapıldı. "Cumhuriyetçilik", "Halkçılık", "Milliyetçilik", "Laiklik" ilkelerinin yanı sıra "Devletçilik" ve "Devrimcilik" ilkeleri de parti tüzüğü ve programına girdi. Böylece partinin simgesi haline gelen "Altı Ok" ile ilgili altı ilke belirlendi.
4. 4. Kurultay: 9 Mayıs 1935. Partinin adının "Cumhuriyet Halk Fırkası"ndan "Cumhuriyet Halk Partisi"ne dönüştürüldüğü bu kurultay, aynı zamanda parti genel başkanı Mustafa Kemal Atatürk'ün katıldığı son kurultay oldu.
• Parti tüzüğüne konulan maddelerle parti ile devletin kaynaştırılması yoluna gidildi. 18 Haziran 1936'da Parti Genel Başkanı Vekili İsmet İnönü'nün yayınladığı genelge ile parti ile hükümetin birleştirilmesi kararı uygulamaya sokuldu. Genelge ile, İçişleri Bakanı'nın parti yönetim kurulu üyeliğine alındığı ve genel sekreterlik görevinin verildiği, illerde parti il başkanlıklarına il valisinin getirildiği belirtildi. 13 Şubat 1937 tarihinde de, "Türkiye Devletinin resmi dili Türkçedir; makarrı Ankara şehridir" şeklindeki anayasanın (1924 Anayasası) 2. Maddesine de, "Türkiye devleti, cumhuriyetçi, milliyetçi, halkçı, devletçi, laik ve devrimcidir" şeklindeki CHP'nin altı ilkesi eklendi.
• 1. Olağanüstü Kurultay: 26 Aralık 1938. Atatürk'ün vefatı üzerine toplanan olağanüstü kurultayda Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, "değişmez genel başkanlığa" seçildi. Kurultay ayrıca, Atatürk'ü "Ebedi Şef" ilan ederken, İnönü'ye de "Milli Şef" unvanını verdi. Partinin Genel Başkan Yardımcılığına Başbakan Celal Bayar, Genel Sekreterliğine İçişleri Bakanı Refik Saydam getirildi.
  
5. 5. Kurultay: 29 Mayıs 1939. 417 mebus ve 211 delegenin katılımıyla yapılan kurultayda, CHP tüzüğünde değişikliklere gidildi. Kabul edilen yeni tüzük ile parti genel başkan vekilinin değişmez genel başkan tarafından atanması hükme bağlandı. Böylece başbakanın aynı zamanda parti genel başkanı olması uygulamasına son verildi. Yeni tüzük ile parti müfettişlikleri ve kurultayın seçeceği 21 milletvekilinden oluşan, parti içinde denetim yetkisine sahip "Müstakil Grup" oluşturuldu. Ayrıca, 1936'da başlatılan parti devlet işbirliği uygulamasından da vazgeçildi; İçişleri Bakanı'nın parti genel sekreteri, valilerin il başkanı olması uygulaması terkedildi. Parti üyeliği yaş sınırı 18'den 22'ye çıkarıldı, memurların partiye üyeliği yasaklandı.
6. 6. Kurultay: 8 Haziran 1943. Bu kurultay, CHP'nin tek parti döneminde yaptığı son kurultay olarak tarihe geçti. Kurultayda, "genel sekreterin parti hükümetine üye olarak girmesini" öngören parti tüzüğünün 29. Maddesi, "bugüne kadar uygulanmadığı" gerekçesiyle kaldırıldı. 5. Kurultay'da oluşturulan "Müstakil Grub"un üye sayısı 21'den 35'e çıkarıldı. 2. Dünya Savaşı'nın sürdüğü bir sırada toplanan kurultayda, parti programının beşinci bölümü "Cihan Harbi İçinde İdare", altıncı bölümü de "Cihan Harbinden Sonraki İhtimaller" başlıkları altında yeniden düzenlendi; ulusal savunma ile dış ilişkiler konularına ağırlık verildi.
   
• 2. Olağanüstü Kurultay: 10 Mayıs 1946. Parti Genel başkanı ve Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, kurultay konuşmasında, yeni seçim kanununun yasalaşmasından sonra seçimlere gidileceğini açıkladı, "serbest seçim hedefimizdir" dedi. Olağanüstü kurultayda, tüzük değişikliğine gidildi ve "değişmez genel başkan" ifadesi, "genel başkan" olarak düzenlendi; genel başkanın 4 yıl süre için parti milletvekilleri arasından seçilmesi ilkesi getirildi. Bu çercevede yapılan genel başkanlık seçiminde, İnönü, 708 oy alarak tekrar genel başkan oldu. 5. Kurultay'da kurulan "Müstakil Grup" da, çok partili yaşamda artık işlevini yitirdiği gerekçesiyle kaldırıldı.
• 21 Temmuz 1946: Çok partili dönemin ilk genel seçimi yapıldı. Seçimlere, 5 Haziran'da kabul edilen yeni seçim yasası ile gidildi; tek dereceli seçim ve "açık oy, gizli sayım" esası uygulandı. CHP 396, DP 62 milletvekili çıkardı, 7 milletvekili de bağımsız olarak meclise girdi. Seçim sonuçlarının ilanından sonra DP, seçimlere hile karıştırıldığını iddia etti. Bu tartışma yıllarca sürdü.
7. 7. Kurultay: 17 Kasım 1947. 19 gün süren bu kurultayda, önemli kararlar alındı. Genel Başkanlık Divanı kaldırılarak yerine kurultayca seçilen 40 üyeli "Parti Divanı" getirildi. 12 kişilik Genel Yönetim Kurulu'nun Parti Divanı arasından seçilmesi uygulamasına gidildi. Cumhurbaşkanlığı ile CHP Genel Başkanlığı'nın aynı kişide birleşmesi uygulamasına yeni bir biçim verildi; parti genel başkanı Cumhurbaşkanı kaldığı sürece, başkan olarak bütün yetkileri kurultay tarafından seçilen genel başkan vekiline devretmesi hükmü tüzüğe konuldu. Böylece Genel Başkan Vekilliği parti içinde çok önemli bir konuma geldi; yapılan seçimde İnönü'nün adayı Hilmi Uran 646 delegeden 328'inin oyunu aldı. Recep Peker 159 oyda kaldı. Kurultayda ayrıca, yıllarca uygulanan merkezden atama yönteminden vazgeçilerek tüm parti örgütlerinin seçimle işbaşına gelmesi ilkesi benimsendi. Partinin milletvekili adaylarının yüzde 70'inin yerel örgütlerce belirlenmesi ilkesi getirildi. Partiye girme yaşı 22'den 18'e indirildi. Kurultayda, Altı Ok da yeniden ele alındı. Devletçilik ilkesi yeniden tanımlanırken, özel girişime önem veren bir anlayış benimsendi. Bu kurultayda İnönü ilk kez "oybirliği" olmaksızın genel başkan seçildi. İnönü, 645 delegeden 595'inin oyunu aldı. Seçimde, resmen aday olmamasına karşın Recep Peker'e 25 oy çıktı. 40 kişilik Parti Divanı seçimleri gizli oy ile yapıldı. Seçimlere 18 liste ile gidildi. Belirlenen Parti Divanı, genel sekreterliğe Tevfik Fikret Sılay'ı getirdi.
• 14 Mayıs 1950: 14 Mayıs seçimleri CHP'nin 27 yıllık iktidarının sonu oldu. Demokrat Parti (DP) oyların yüzde 53,3'ünü (4.241.393) alarak 408 milletvekili çıkardı ve tek başına iktidara geldi. CHP, 3 milyon 176 bin 561 oy ile 69 milletvekilliğinde kaldı. Seçim sonuçlarının kesinleşmesinden sonra 22 Mayıs'ta Celal Bayar Cumhurbaşkanlığına, Refik Koraltan Meclis Başkanlığına seçildi. Hükümeti kurmakla görevlendirilen Adnan Menderes de aynı gün kabinesini açıkladı. 3 Eylül 1950'de yapılan yerel seçimlerde de 600 belediye başkanlığından 560'ını DP, 40'ını CHP adayları kazandı. 14 Mayıs seçimlerinin hemen ardından 16 Mayıs'ta CHP parti örgütüne Genel Başkan Vekili Hilmi Uran imzasıyla gönderilen genelgede, "CHP'nin iktidarı kaybetmesinin bir vakıa olduğu" belirtilmiş, "muhalefette çalışarak memlekete bu sahada da hizmet sağlamanın şerefli örneğini vereceğiz" denildi. 
8. 8. Kurultay: 29 Haziran 1950. 14 Mayıs sonuçlarının etkisi altında gerçekleşen bu kurultayda, parti tüzüğünde önemli değişiklikler yapıldı. Genel başkan vekilliği kaldırıldı. İnönü'nün önerisiyle, genel sekreterin kurultayca seçilmesi, Parti Divanı üyesi sayısının 40'dan 30'a indirilmesi benimsendi. Kurultay'ta İnönü, 488 oydan 487'sini alarak tekrar genel başkan seçildi. 7 aday ile girilen genel sekreterlik seçimini de 2. Turda 485 oydan 224'ünü alan Kasım Gülek kazandı.
9. 9. Kurultay: 26 Kasım 1951. Kurultaya, partiden istifalar, parti içi çatışmalar ve 16 Eylül 1951 ara seçimi yenilgisinin etkisi (17 ilde 20 milletvekilliği için yapılan seçimlerde DP 18, CHP 2 milletvekili çıkardı. Bilecik'ten aday olan Genel Sekreter Kasım Gülek seçilemedi) altında gidildi. Yönetim Kurulu raporu sert eleştiriler aldı. Kurultayda, parti tüzüğüne "Atatürk CHP'nin ebedi şefidir" şeklinde bir madde eklendi. Öneri, "Atatürk'ün bütün partilere, millete ait olduğu" görüşüyle önce reddedildi, daha sonra benimsendi. Ayrıca, "Parti Divanı", "Parti Meclisi"ne dönüştürüldü. Kurultayda ayrıca, gençlik ve kadın kolları kurulması da benimsendi. Kurultayda, İsmet İnönü yeniden genel başkanlığa, Kasım Gülek de genel sekreterliğe seçildi.
   
10. 10 Kurultay: 22 Haziran 1953. Kurultaya parti içi gruplaşmaların yaşandığı, çatışmaların arttığı bir dönemde gidildi. Şemsettin Günaltay, Genel Sekreter Kasım Gülek, DP'ye karşı sert bir politika izleyen Halkçı gazetesinin sahibi Nihat Erim ve Son Havadis gazetesinin sahibi, genel yönetim kurulu üyesi Cemil Sait Barlas parti içi muhalefetin ve gruplaşmaların başını çekiyorlardı. Bu arada, kurultayda, Genel Başkan İnönü ile Genel Sekreter Gülek arasında sert tartışmalar yaşandı. 8. Kurultay'da (1950) kendi önerisiyle getirilen genel sekreterin kurultay delegelerince seçilmesi esasını değiştirmek isteyen İnönü, genel sekreterin genel yönetim kurulunca seçilmesine ilişkin bir önerge verdi. Bunun üzerine Gülek, "örgüte verilen bir hakkın alınamayacağını" savunarak, önergeye karşı çıktı. Tartışmalar sonucu, önerge Tüzük Komisyonu'nda reddedildi. Parti programında ise önemli değişiklikler yapıldı. Önceki parti programlarının giriş bölümünde yer alan "Kemalizm" sözcüğü, yeni programda "Atatürk yolu" olarak benimsendi. Programda ilk kez "Hukuk Devleti" kavramına yer verildi, iki meclisli bir sisteme geçilmesi, Anayasa Mahkemesi'nin kurulması, seçim güvenliği, yargıç bağımsızlığı, sendika ve meslek örgütleri kurma özgürlüğü, işçilere grev hakkı gibi görüşler programa girdi. Kurultay sonunda yapılan seçimlerde İnönü tekrar genel başkanlığa, Kasım Gülek de genel sekreterliğe (709 oy) seçildiler.
• 3. Olağanüstü Kurultay: 25 Şubat 1954. Olağanüstü Kurultay'a, 2 Mayıs 1954 Genel Seçimlerinin hazırlıkları için gidildi ve seçimlerde genel merkeze aday gösterme konusunda, (örgütün veto yetkisi olmak kaydıyla) belli bir oranda kontenjan yetkisi verildi.
• 2 Mayıs 1954: Genel seçimler, iktidardaki DP'nin ezici zaferiyle sonuçlandı. Seçim sistemindeki çoğunluk sisteminin azizliğine uğrayan CHP, oyların yüzde 35.4'ünü (3.161.696) almasına karşın ancak 31 milletvekili çıkarabildi. 5 milyon 151 bin 550 oy alan DP, yüzde 57.6 ile 505 milletvekilliğini kazandı.
11. 11. Kurultay: 26 Temmuz 1954. 2 Mayıs genel seçimleri sonuçları partide "şok" etkisi yarattı. Parti Meclisi 5 Mayıs'ta toplantıya çağrıldı ve parti meclisinin güçlendirilmesi konusunda alınabilecek önlemleri belirlemek üzere "Islahat Komisyonu" oluşturuldu. Komisyonun hazırladığı tüzük değişikliğine göre, kurultay sadece genel başkanı ve 21 kişilik merkez kurulunu seçecek, yönetim organlarını merkez kurulu belirleyecekti. Rapora, Genel Sekreter Kasım Gülek karşı çıktı. 26 Temmuz'da başlayan kurultayda, Tüzük Komisyonu, Islahat Komisyonu'nun raporunu reddetti. Tüzük Komisyonu, genel başkan ve genel sekreter ile 30 kişilik parti meclisinin kurultayca seçilmesini, parti meclisinden seçilecek 5 üye ile genel sekreterin seçeceği 2 genel sekreter yardımcısının Merkez Yürütme Kurulu'nu oluşturmasını kararlaştırdı. Tüzük Komisyonunun raporu kurultay kararı ile kabul edildi. Kurultay, İnönü'yü Genel Başkanlığa, Gülek'i de Genel Sekreterliğe yeniden seçti.
    
12. 12. Kurultay: 21 Mayıs 1956. Bu Kurultay, Genel Sekreter Kasım Gülek'in "tartışılmaz ikinci adamlığının" yara aldığı kongre oldu. Gülek, İnönü ile çatışmasına rağmen 880 oy ile tekrar genel sekreterliğe seçildi, ancak parti meclisi seçimlerinde istediği olmadı. Zira, 7 ayrı listenin çekiştiği seçimlerde, Gülek muhalifleri de parti meclisine girmeyi başardı. İsmet İnönü, 1021 delegenin 1020'sinin oyunu alarak tekrar genel başkan oldu.
13. 13. Kurultay: 9 Eylül 1957. Bu kurultay, Demokrat Parti (DP) iktidarının artan baskılarına karşı, muhalefet ile işbirliği yapılmasının kararlaştırıldığı kongre oldu. Muhalefetteki üç parti Cumhuriyet Halk Partisi, Cumhuriyetçi Millet Partisi ve Hürriyet Partisi, 4 Eylül'de bir bildiri yayınlayarak, ortak hareket etme kararı aldıklarını açıkladılar. 9 Eylül Kurultayı'nda üç muhalefet partisinin işbirliği kabul edildi, Parti Meclisi'ne, Genel Yönetim Kurulu'na işbirliği konusunda tam yetki verildi. Kongreye, muhalefetteki Cumhuriyetçi Millet Partisi ve Hürriyet Partisi temsilcileri de katıldılar. İnönü genel başkanlığa, Gülek de genel sekreterliğe tekrar seçildiler. Ancak, DP iktidarı, muhalefet partilerinin işbirliğini önlemek için, kurultayın hemen ardından 11 Eylül'de seçim yasasını değiştirdi. Böylece muhalefetin işbirliğinin önü kapatıldı. Bu gelişme üzerine, 19 Eylül'de, CHP, DP iktidarınca 1 yıl öne alınan genel seçimlere tek başına katılacağını açıkladı.
    
• 27 Ekim 1957: Genel seçimlerde, DP, oylarının düşmesine karşın, seçim sistemi nedeniyle iktidarını korudu. DP yüzde 47.9 ile 610 milletvekilliğinden 424'ünü, CHP ise yüzde 41 oy oranı ile 178'ini aldı. Ancak, CHP'nin kazandığı il sayısı 1954 seçimlerine göre çok artmış, 1954'de DP'nin kazandığı birçok ilde CHP birinci parti çıkmıştı.
14. 14. Kurultay: 12 Ocak 1959. 27 Ekim 1957 seçimlerinden sonra ülkede yaşanan sosyal ve ekonomik gelişmeler karşısında, CHP'de hızlı bir çalışma dönemine girildi, parti politikalarında önemli değişimler yaşandı. 14. Kurultay da , "iktidara yürüyen parti" havasında gerçekleştirildi ve "düzen değişikliği programı" niteliğindeki "İlk Hedefler Bildirisi" kabul edildi. Kurultay'da parti meclisi üye sayısı 30'dan 40'a çıkarıldı, Merkez Yönetim Kurulu üye sayısı da genel sekreter ile beraber 11'e yükseltildi. Parti Meclisi'ne gerektiğinde genel sekreteri üçte iki çoğunlukla değiştirme ve yeni genel sekreter seçmek üzere kurultayı toplantıya çağırma yetkisi verildi. İnönü ve Gülek, tekrar genel başkanlığa ve genel sekreterliğe seçildiler. Ancak , 40 kişilik parti meclisinde çoğunluk Gülek muhaliflerinden oluştu. Kasım Gülek, 27 Eylül 1959'da Genel Sekreterlik görevinden istifa etti. Yerine parti meclisince İsmail Rüştü Aksal getirildi.
• 27 Mayıs 1960: Ordu yönetime el koydu.
15. 15. Kurultay: 24 Ağustos 1961. Kurultay, İsmet İnönü ile Kasım Gülek arasında ciddi bir çekişmeye sahne oldu. Gergin geçen kurultayda, İnönü, yaptığı konuşmada delegeleri "ya o ya ben" seçeneği ile karşı karşıya bırakınca Gülek, ağır bir yenilgiye uğradı. İnönü, 1309 oydan 1164'ünü alarak yeniden genel başkan seçildi. İsmail Rüştü Aksal da 957 oy ile genel sekreter oldu. Parti meclisine Gülek yanlılarından kimse giremedi. Yapılan tüzük değişikliği ile genel sekreter seçimi 16. Kurultay'dan itibaren parti meclisine bırakıldı. Ankara MilletvekiliBülent Ecevit ve arkadaşlarının önergesiyle, seçimlerde, genel merkeze, yüzde 15'i geçmemek üzere aday gösterme yetkisi de verildi. Kurultay sonunda, "Temel Hedefler Bildirisi" yayınlandı.
• 15 Ekim 1961: Nispi temsil sistemine göre yapılan genel seçimlerde, CHP yüzde 36.7'lik oy oranı ile 173 milletvekili, Adalet Partisi (AP) ise yüzde 34.8'lik oran ile 158 milletvekili çıkardı. CHP Genel Başkanı İsmet İnönü, 20 Kasım 1961'de koalisyon hükümetini kurdu.
16. 16. Kurultay: 14 Aralık 1962. Kurultay parti içi grupların mücadelesine sahne oldu. Genel Başkan İnönü ile parti içindeki etkili isimlerden Kasım Gülek, Nihat Erim ve Avni Doğan arasında geçmişten gelen uyuşmazlık, kurultaya yaklaşıldıkça çatışmaya dönüştü. Gülek, Erim ve Doğan, 9 Aralık'ta 1 yıl süreyle partiden ihraç edildiler. Bu arada, İsmail Rüştü Aksal, genel sekreterlik görevinden ayrıldı, yerine Kemal Satır getirildi. Kurultaya 9 Aralık'ta verilen ihraç kararı damgasını vurdu. Bir grup delege kararın geri alınmasını istedi, ancak kurultay, ihraç kararlarını onayladı. İsmet İnönü, 1165 delegeden 1092''sini alarak yeniden genel başkan oldu. Parti meclisinde de genel merkez yanlıları çoğunluğu oluşturdu. 19 Aralık'ta toplanan parti meclisi Kemal Satır'ı genel sekreterliğe tekrar seçti.
17. 17. Kurultay: 16 Ekim 1964. Hizip mücadelelerinin yaşanmadığı bir kurultay oldu. Tüzükte, teşkilatlanmaya ve delege sayılarına yönelik bazı değişiklikler yapıldı. 2 gün süren kongre sonunda "İleri Türkiye Ülkümüz" başlıklı bildiri yayınlandı. İnönü, 1255 delegenin tümünün oyunu alarak yeniden genel başkan oldu. Bu arada, 1962'de 1 yıl süreyle partiden ihraç edilen Nihat Erim, en yüksek ikinci oyu alarak parti meclisine girdi. Kemal Satır, 20 Ekim'de parti meclisince tekrar genel sekreterliğe getirildi.
    
• 10 Ekim 1965: Genel seçimlerde CHP'nin oy oranı yüzde 28.7 oldu ve 134 milletvekili çıkardı. Seçimlerin galibi Adalet Partisi (AP) yüzde 52.9 ile 240 milletvekilliğini aldı.
18. 18. Kurultay: 18 Ekim 1966. Genel Başkan İsmet İnönü'nün Temmuz 1965'de gazeteci Abdi İpekçi'ye verdiği mülakat sırasında açıkladığı ve o günden sonra tartışılmaya başlanan "ortanın solu" görüşü, kurultayda, partinin politik çizgisi olarak benimsendi. Kurultayda, bu görüşü savunanlar ile karşıtları arasında tam bir söz düellosu yaşandı. Tartışmalar, delegeler arasında zaman zaman kavgaya dönüştü. İnönü, yaptığı konuşmada, "ortanın solunda olmanın, sosyalist parti anlamına gelmediğini belirterek, "CHP sosyalist değildir, sosyalist parti olmayacaktır" dedi. Bülent Ecevit de "ortanın solu, partinin sosyal yenileşme döneminin bilincine varış demektir" diye konuştu. İnönü, 1222 delegeden 929'unun oyunun alarak yeniden genel başkan oldu. Kasım Gülek'e de 230 oy çıktı. Parti meclisi, ortanın solu görüşünü savunan 19 üye, bu görüşe karşı olan 11 üye ile görüşü belli olmayan 8 üyeden oluştu. Parti meclisinin 24 Eylül'de yaptığı toplantıda, Bülent Ecevit, 31 oy ile genel sekreterliğe seçildi.
• 4. Olağanüstü Kurultay: 28 Nisan 1967. 18. Kurultay'da partinin resmi görüşü olarak benimsenen "Ortanın Solu" hareketinin, partide çeşitli tartışmalara ve anlaşmazlıklara neden olması üzerine Olağanüstü Kurultay'a gidildi. Turhan Feyzioğlu'nun başını çektiği ve parti meclisinde 8 üye ile temsil edildiği için "Sekizler" olarak adlandırılan muhalifler, ortanın solu hareketine başından beri karşı çıkıyorlardı. Bu tartışmalarda, İnönü, Ecevit'ten yana tavır koydu ve kurultayda da yaptığı konuşmada, muhalifleri sert bir şekilde eleştirdi. Olağanüstü kurultayda tüzüğün disiplin suçlarıyla ilgili bazı hükümleri değiştirildi. Kurultay'ın hemen ardından 30 Nisan'da, başta "Sekizler" olmak üzere partiden 49 milletvekili ve senatör istifa etti. Bu istifalarla, CHP'nin milletvekili sayısı 182'den 134'e, senatör sayısı da 47'den 32'ye düştü. CHP'den ayrılanlar, 12 Mayıs 1967'de Güven Partisi'ni kurdular.
• 2 Haziran 1968: Cumhuriyet Senatosu üçte bir yenileme seçimleri yapıldı. 53 senatörün seçileceği bu seçimde, CHP 13 senatör, AP 38 senatör çıkardı. Aynı gün 5 milletvekilliği için yapılan ara seçimde ise AP 5 milletvekilliğini de kazandı.
19. 19. Kurultay: 18 Ekim 1968. "Ortanın Solu" tartışmaları bu kurultaya da damgasını verdi. İnönü, kurultay konuşmasında parti içinde aşırı solcular olmadığını bildirerek, "biz sosyalist parti değiliz, Cumhuriyet Halk Partisi'yiz" dedi. İnönü'nün yeniden genel başkanlığa seçildiği kurultayda, Parti Meclisi seçimlerini, İnönü ile Ecevit'in birlikte hazırladığı liste kazandı. Ecevit, 1094 ile en yüksek oyu aldı. Parti Meclisi, 26 Ekim'de Ecevit'i tekrar genel sekreterliğe seçti. 12 Ekim 1969: Genel seçimlerde CHP yüzde 27.3 oy oranı ile 143 milletvekili, AP ise yüzde 46.5 ile 256 milletvekili çıkardı.
    
20. 20. Kurultay: 3 Temmuz 1970. 1969 seçimlerinden sonra, partide Ecevit'e karşı muhalefet Kemal Satır'ın öncülüğünde daha da keskinleşti. Kurultaya bu ortamda gidildi. Parti Meclisi seçimleri, Ecevit listesinin zaferiyle sonuçlandı. Muhalif kanattan sadece Kemal Satır ve Kemal Demir parti meclisine girdiler, ancak daha sonra istifa ettiler. Kurultayda, İnönü, 1126 oyla tekrar genel başkan oldu. Genel Sekreterliğe de Bülent Ecevit yeniden getirildi.
• 12 Mart 1971: 12 Mart Muhtırası verildi. Muhtıranın verilmesinden sonra AP Genel Başkanı Süleyman Demirel başkanlığındaki hükümet istifa etti. Hükümeti kurma görevi, 19 Mart'ta CHP'den istifa eden Nihat Erim'e verildi. Bunun üzerine CHP'de Erim Hükümeti'ne katılıp katılmama tartışması yaşandı. İnönü, hükümete girme, Ecevit ise girmemeyi savundular. Bunun sonucu, 21 Mart'ta Bülent Ecevit Genel Sekreterlik görevinden istifa etti. Merkez Yönetim Kurulu da Ecevit ile beraber hareket etti. Böylece partide yeni bir çatışma çıktı. Parti Meclisi 25 Mart'ta Genel Sekreterliğe Şeref Bakşık'ı getirdi. Bakşık da 18 Kasım'da istifa etti, yerine 27 Kasım'da Kamil Kırıkoğlu getirildi.
  
• 5. Olağanüstü Kurultay: 5 Mayıs 1972. İnönü'nün istifası... Olağanüstü Kurultay'a parti içindeki mücadelenin çözümü amacıyla gidildi. Gündeme göre, parti meclisi için güven oylaması yapılacak, güvenoyu alamaması halinde yeni parti meclisi seçilecekti. İnönü, kurultayda yaptığı konuşmada, "Kurultayın toplanmasına neden olan anlaşmazlık, hem benim hem Bülent'in birlikte görev almalarıyla çözülemez" dedi. Ecevit de Kurultay konuşmasında, İnönü'yü denge politikası izlemekle suçladı.7 Mayıs'ta yapılan güven oylamasında Ecevit yanlısı parti meclisi, 507'ye karşılık 709 oy ile kurultaydan güvenoyu aldı. Bu sonuç üzerine İsmet İnönü, 8 Mayıs 1972 tarihinde, 33 yılı aşkın bir süre bulunduğu genel başkanlık görevinden istifa etti. Genel Başkanlık Seçimi Özel Kurultayı: 14 Mayıs 1972. İnönü'nün genel başkanlıktan istifasının ardından tüzük gereği toplanan özel kurultayda, Zonguldak Milletvekili Bülent Ecevit 51 il başkanının imzasını taşıyan önerge ile genel başkanlığa aday gösterildi. Seçime, 1416 kurultay delegesinden 913'ü katıldı ve Ecevit 826 oy ile genel başkanlığa seçildi. Böylece Bülent Ecevit, Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü'den sonra CHP'nin üçüncü genel başkanı oldu.
21. 21. Kurultay: 30 Haziran 1972. Bu kurultayda, partideki büyük iktidar değişiminin bir sonucu olarak, CHP tüzüğünün 35 maddesi birden değiştirildi. Kurultay, genel başkanlıktan istifa eden İsmet İnönü'nün bir CHP Kurultayına son katılmasıydı. İnönü, yaptığı konuşmada, "yeni genel başkanın başarılı olması için elbirliğiyle çalışılması gerektiğini" söyledi. Bülent Ecevit, 1085 delegeden 1032'sinin oyunu alarak tekrar genel başkanlığa seçildi.Kurultay sonunda yayınlanan bildiride, parti politika ve anlayışı kesin bir dille ortaya konuldu.
• 5 Kasım 1972: İsmet İnönü, 49 yıldır üyesi olduğu, 33 yılını genel başkan olarak geçirdiği partisinden istifa etti. İnönü'nün hemen ardından 17 milletvekili ve senatör de partiden ayrıldı. Bu istifalarla, 5. Olağanüstü Kurultay'dan (5.5.1972) bu yana partiden istifa eden parlamenterlerin sayısı 59'u buldu. (15 senatör, 44 milletvekili)
• 14 Ekim 1973: CHP, uzun yıllardan sonra ilk kez bir genel seçimden zaferle çıktı. CHP, bu seçimlerde yüzde 33.3 oy oranı ile 185 milletvekili çıkardı. Adalet Partisi (AP) ise yüzde 29.8 ile 149 milletvekilliğini kazandı.
• 26 Ocak 1974: CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit başkanlığında CHP-MSP (Milli Selamet Partisi) Koalisyon Hükümeti kuruldu. (37. Hükümet) MSP Genel Başkanı Necmettin Erbakan, hükümette Başbakan Yardımcısı olarak görev aldı. Bu hükümet döneminde Kıbrıs Türk Barış Harekatı (20 Temmuz 1974) gerçekleştirildi. Ecevit, koalisyon ortakları arasındaki anlaşmazlık sonucu 18 Eylül 1974'de istifa etti; koalisyon hükümeti sona erdi..
• 28 Haziran 1974 Tüzük Kurultayı: Bu kurultayda, 1970'de ortaya atılan "demokratik sol" söylemi doğrultusunda parti tüzüğünde değişikliklere gidildi. Gazeteci-Yazar Hikmet Bila'ya göre, "CHP, kuruluşundan 51 yıl sonra, ideolojik açıklık yolunda çok önemli bir aşama kaydetti."
22. 22. Kurultay: 14 Aralık 1974. Koalisyonda yaşanan sorunlar nedeniyle hükümetin bozulması, parti içinde yeni tartışmalara yolaçtı. Buna "demokratik sol" ve "ortanın solcuları" kavramları üzerindeki tartışmalar da eklendi. Kurultaya bu ortamda gidildi. Ecevit, kurultay konuşmasında, "demokratik solculuk, tepeden inme değil, temelden yükselme solculuktur. Halka rağmen solculuk değil, halk solculuğudur. Bizim solculuğumuzun sınırını halk çizer ve çizecektir" dedi. Yayınlanan Kurultay bildirisinde, "CHP'nin demokratik sol bir parti olduğu" belirtildi. Kurultay sonucu oluşan Parti Meclisi, Orhan Eyüboğlu'nu yeniden genel sekreterliğe getirdi. (Eyüboğlu, Kamil Kırıkoğlu'nun 4 Nisan 1973 tarihinde istifa etmesi üzerine genel sekreter olmuştu.) Genel Sekreter Yardımcılıklarına ise Deniz Baykal ve Mustafa Üstündağ getirildi. Baykal, yönetim anlayışı ve çalışma yöntemleri konusundaki görüş ayrılıkları nedeniyle bu görevinden 8 Mart 1976'da istifa etti. Merkez Yönetim Kurulu'nun 4 üyesi de Baykal ile beraber hareket etti. Bu olay, "5'ler" hareketi olarak CHP tarihinde yerini aldı.
    
• 12 Ekim 1975: 27 ilde senato yenileme ve milletvekili ara seçimi yapıldı. CHP, 25 senatör, 1 milletvekili çıkarırken, AP, 27 senatör ve 5 milletvekilliğini aldı.
23. 23. Kurultay: 27 Kasım 1976. 1974 tüzük kurultayı ile başlayan parti içi tartışmalar, gruplaşmalar, "5'ler" hareketi ve diğer gelişmelerle yoğunluğunu daha da artırdı. Genel Başkan Ecevit bu tartışmalarda tarafsız kalacağını ilan etti. Kurultaya bu ortamda gidildi. Ecevit, kurultay konuşmasında, bütün partililerin CHP'ye yönelik güveni ve umutları sarsıcı davranışlardan kaçınmalarını istedi, "kim demokratik solcudur, kim değildir. Herkes çıkıp burada söylemelidir ve bu tartışma seçimlere kadar burada bitmelidir" dedi. Tüzük değişikliği ile Parti meclisi ve merkez yönetim kurulu kaldırıldı, yerine 21 kişiden oluşan "Genel Yönetim Kurulu" getirildi. Tüzükte buna bağlı bazı değişiklikler de yapıldı. Parti programına Altı Ok ile simgelenen ilkelerin yanında, demokratik sol politikanın dayandığı altı kural daha getirildi. (özgürlük, eşitlik, dayanışma, emeğin üstünlüğü, gelişmenin bütünlüğü, halkın kendini yönetmesi) Kurultayda, Sosyalist Enternasyonel'e katılım kararı da alındı. Ecevit, 1324 oy ile yeniden genel başkan seçildi. Genel Yönetim Kurulu üyelikleri seçimlerini, genel merkez ekibi, Baykal ekibine karşı 57 oy farkıyla kazandı. Genel Yönetim Kurulu, Orhan Eyüboğlu'nu tekrar genel sekreterliğe getirdi.
    

• 5 Haziran 1977: Milletvekili genel seçiminde, CHP yüzde 41.4 oy oranı ile 213 milletvekili çıkardı. AP'nin oy oranı yüzde 36.9, milletvekili sayısı da 189 oldu. Senato seçimlerinde de CHP 28, AP 21 senatörlük kazandı. Ecevit, 21 Haziran 1977'de azınlık hükümetini kurdu (40. Hükümet). Ancak 3 Temmuz'da TBMM'den güvenoyu alamadı. (Kullanılan oy: 448 Ret: 229 Kabul 217 Çekinser: 2 Katılmayan: 2)
• 5 Ocak 1978: AP Genel Başkanı Süleyman Demirel başkanlığındaki AP, MHP ve MSP (Milliyetçi Cephe) koalisyon hükümetinin gensoru ile düşürülmesi üzerine, CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit, AP'den istifa eden 11 bağımsız milletvekili ile CGP ve DP'nin desteğinde 5 Ocak'ta hükümeti kurdu. (42. Hükümet) Bu hükümet 12 Kasım 1979 tarihine kadar görev yaptı. CHP Genel Sekreteri Orhan Eyüboğlu, hükümette başbakan yardımcısı olarak görev alması üzerine genel sekreterlikten istifa etti. Yerine Mustafa Üstündağ seçildi.
• 7. Olağanüstü Kurultay: 4 Kasım 1978. Bu Kurultay, 29 Kasım 1978 tarihinde toplanacak 24. Kurultay için bilgisayarda üye yazımının yetiştirilememesi ve Anayasa Mahkemesi'nden alınan uyarı üzerine gerçekleştirildi.
24. 24. Kurultay: 24 Mayıs 1979. Kurultay'a 1976 yılında kaldırılan Parti Meclisi'nin tekrar oluşturulması tartışmalarıyla girildi. Muhalefeti oluşturan Ali Topuz ve Deniz Baykal grupları, "parti meclisinin, partide uyum sağlanması için gerekli olduğunu" savunurken, Ecevit, parti meclisinin kurulmasının geriye dönüş anlamı taşıyacağını belirtiyordu. Parti meclisinin yeniden kurulmasını sağlayacak tüzük değişikliği önerisi, 571'e karşı 769 oy ile reddedildi. Ecevit, 1218 oy ile yeniden genel başkan seçildi. Genel Yönetim Kurulu seçimi için muhalefet grupları liste çıkaramadı. Genel merkez ekibinden oluşan Genel Yönetim Kurulu, Mustafa Üstündağ'ı yeniden genel sekreter seçti.
• 14 Ekim 1979 Senato yenileme ve boş bulunan 5 milletvekilliği için yapılan ara seçimlerde, CHP 12 senatör çıkardı. 5 milletvekilliğinin tümünü AP adayları kazandı. Bu sonuçlar üzerine Başbakan Bülent Ecevit, 16 Ekim'de hükümetin istifasını cumhurbaşkanına sundu. Yeni Hükümeti, AP Genel Başkanı Demirel, 12 Kasım 1979 tarihinde kurdu. (43. Hükümet)
• 8. Olağanüstü Kurultay: 4 Kasım 1979. 14 Ekim Ara seçimlerde CHP'nin oy oranının yüzde 41'den yüzde 29'a düşmesi ve Ecevit'in kendisine güvenoyu istemesi üzerine olağanüstü kurultaya gidildi. Kurultayda, muhalefetteki Deniz Baykal ve Ali Topuz grupları, yönetimi sert dille eleştirdiler. Güven oylamasında Ecevit, 4 çekinser, 20 ret oyuna karşılık 1341 oy ile delegelerin güvenoyunu aldı. Ecevit, Genel Yönetim Kurulu seçimlerine, muhalif gruplar ve kendisinin hazırladığı iki liste ile gidileceğini belirterek, "katı hizipçiliği reddeden bir ekiple görev yapabileceğini aksi halde genel başkanlıktan çekileceğini" söyledi. Genel Yönetim Kurulu seçimleri, Ecevit'in isteği doğrultusunda sonuçlandı. Genel Yönetim Kurulu, Mustafa Üstündağ'ı tekrar genel sekreterliğe getirdi.
• 12 Eylül 1980: Türk Silahlı Kuvvetleri ülke yönetimine el koydu. Parlamento feshedildi, siyasi partilerin faaliyetleri yasaklandı... [12 Eylül belgeleri]
  

• 30 Ekim 1980: Bülent Ecevit CHP Genel Başkanlığından istifa etti.
• 16 Ekim 1981: Siyasi Partiler temelli kapatıldı.
• 7 Kasım 1982: Yeni Anayasa halkoylamasıyla kabul edildi. Anayasa'nın Geçici 4. Maddesiyle, kapatılan siyasi partilerin liderleri başta olmak üzere 723 kişiye siyaset yasağı getirildi.
• 22 Nisan 1983: Yeni siyasi partiler yasası kabul edildi.
• 20 Mayıs 1983: Halkçı Parti (HP) kuruldu.
• 6 Haziran 1983: Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) kuruldu.
• 6 Kasım 1983: Genel seçimler yapıldı. Seçime "veto" engelini aşan 3 parti katıldı (ANAP, MDP ve HP)
• 6 Temmuz 1984: SODEP 1. Olağan kurultayı yapıldı.
• 2 Kasım 1985: Halkçı Parti (HP) 1. Olağanüstü Kongresi toplandı. Partinin adı Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) olarak değiştirildi.
• 3 Kasım 1985: SODEP 1. Olağanüstü Kurultayı toplandı. Kurultayda SODEP feshedilerek, SHP'ye katılım kararı alındı. SHP'nin Genel Başkanlığına Aydın Güven Gürkan seçildi.
• 30 Mayıs 1986: SHP'nin ilk kongresi, 30-31 Mayıs tarihlerinde "SHP 2. Olağanüstü Kurultayı" olarak toplandı. Erdal İnönü, genel başkanlığa seçildi.
• 14 Kasım 1985: Demokratik Sol Parti (DSP) kuruldu. Partinin genel başkanlığına 24 Kasım'da Rahşan Ecevit getirildi.

• 28 Eylül 1986: Milletvekili Ara Seçimi: 10 ilde yapılan seçimlerde SHP yüzde 22.8 ile 1 milletvekilliği kazandı. DSP'nin oy oranı yüzde 8.5 oldu. Bu seçimlerde ANAP 6, DYP 4 milletvekili çıkardı.
• 26 Haziran 1987: SHP 3. Olağanüstü Kurultayı yapıldı.
• 6 Eylül 1987: Anayasa'nın siyasi yasaklarla ilgili Geçici 4. Maddesinin kaldırılıp kaldırılmaması konusunda referanduma gidildi. Halkoylamasında yüzde 50.16 Evet, yüzde 49.48 Hayır oyuyla siyasi yasaklar kalktı. Ecevit 13 Eylül'de DSP, Demirel 24 Eylül'de DYP, Türkeş 4 Ekim'de MÇP ve Erbakan 11 Ekim'de RP genel başkanlığına getirildiler.
• 29 Kasım 1987 Milletvekili Genel Seçimleri: ANAP yüzde 36.3 ile 292, SHP yüzde 24.8 ile 99, DYP yüzde 19.1 ile 59 milletvekili çıkardı.DSP yüzde 8.5 ile barajı geçemedi. Ecevit, 7 Mart 1988'de DSP Genel Başkanlığından istifa etti. Ancak Ecevit, 15 Ocak 1989'da yapılan olağanüstü kongrede yeniden genel başkan seçildi.
• 25 Haziran 1988: SHP 2. Kurultay'ı yapıldı. İnönü yeniden genel başkanlığa getirildi. Parti Meclisi Baykal ekibinden oluştu. 6 Eylül 1987'de siyaset yasağı kalkan Deniz Baykal, Genel Sekreterliğe seçildi.

• 26 Mart 1989: Yerel Seçimler: SHP seçimlerden birinci parti çıktı. SHP 6 Büyükşehir, 39 il, 283 ilçede belediye başkanlıklarını kazandı.
• 27 Ocak 1990: SHP 5. Olağanüstü Kurultayı: SHP'li 7 milletvekilinin Paris'te düzenlenen Kürt konferansına katılmaları ve bu milletvekillerinin ihraç edilmeleri, partide tartışmalara ve istifalara neden oldu. Olağanüstü Kurultay'ın gündemini de bu konu oluşturdu. Parti Meclisi yeniden belirlendi. Erdal İnönü yeniden genel başkanlığa, Deniz Baykal da genel sekreterliğe seçildi.
• 7 Haziran 1990: SHP'den istifa eden 10 milletvekili Fehmi Işıklar başkanlığında Halkın Emek Partisi'ni (HEP) kurdular.
• 29 Eylül 1990: SHP 6. Olağanüstü Kurultayı. Genel Sekreter Deniz Baykal ve Merkez Yürütme Kurulu'nun 10 Eylül'de görevlerinden istifa etmeleri üzerine gidildi. İnönü, Baykal'ı hizipçilikle suçladı. Genel başkanlık yarışına sahne olan kurultayda, İnönü 504 oy ile yeniden genel başkan seçildi. Baykal'ın oyu 405'de kaldı. Parti Meclisinin büyük çoğunluğu da Baykal karşıtlarından oluştu. Baykal'dan boşalan genel sekreterliğe Hikmet Çetin getirildi.
• 27 Temmuz 1991: SHP 3. Kurultayı. Bu kurultay da genel başkanlık yarışına sahne oldu. Yapılan seçimlerde İnönü 534, Baykal 451 oy aldı. 44 kişilik kişilik parti meclisinin 15 üyeliğini Baykal ekibi kazandı. Genel Sekreterliğe Hikmet Çetin yeniden seçildi.

• 20 Ekim 1991: Milletvekili Genel Seçimleri: SHP 88, DSP 7 milletvekilliğini kazandı. HEP, SHP listelerinden seçimlere girdi. Bu olay uzun yıllar kamuoyunda tartışıldı. Seçimlerden DYP 178 milletvekili ile birinci parti olarak çıktı. DYP Genel Başkanı Süleyman Demirel, 20 Kasım 1991'de SHP ile koalisyon hükümetini (49. Hükümet) kurdu. SHP Genel Başkanı Erdal İnönü, hükümette Başbakan Yardımcısı olarak görev aldı. Dışişleri Bakanı olan Hikmet Çetin'in yerine, parti genel sekreterliğine Cevdet Selvi getirildi.
• 27 Ocak 1992: SHP 7. Olağanüstü Kurultayı. İnönü-Baykal çatışmasının sona erdirilmesi için olağanüstü kurultaya gidildi. İnönü, "kaybedersem çekilirim", Baykal, "sıra bende" diyor, Selvi de Baykal'ı "CHP'ye girdiğinden beri genel başkanlarla çekişme içinde olmakla" suçluyordu. Genel Başkanlık seçimini İnönü 516 oy ile kazandı. 486 oyda kalan Baykal, İnönü'ye karşı üçüncü yenilgisini almış oldu. Baykal ekibi, 44 kişilik parti meclisine 17 kişiyle girdi. Genel Sekreterliğe yeniden Cevdet Selvi seçildi.
• 19 Haziran 1992: 12 Eylül yönetimince 16 Eylül 1981'de kapatılan partilerin yeniden açılmasını sağlayan yasa TBMM'de kabul edildi.
• 25. Kurultay: 9 Eylül 1992. CHP'nin yeniden açılışı... 1979'daki 24. Kurultay delegeleriyle toplanan bu kurultayda, "CHP'nin aynı ad ve amblemle açılması" kararı alındı. Genel Başkanlığa SHP Antalya Milletvekili Deniz Baykal 679 oy ile seçildi. Erol Tuncer 452 oy aldı. Baykal Atatürk, İnönü ve Ecevit'ten sonra CHP'nin 4. Genel Başkanı oldu. Baykal, 11 Eylül'de SHP'den istifa etti. CHP, SHP'den istifa eden diğer milletvekilleri ile TBMM'de 21 milletvekili ile grup kurdu. Parti Meclisi 15 Mart 1993'de Ertuğrul Günay'ı genel sekreterliğe seçti.
• 17 Nisan 1993: 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal vefat etti.
• 16 mayıs 1993: AP Genel Başkanı ve Başbakan Süleyman Demirel Cumhurbaşkanı seçildi.
• 3 Haziran 1993: Demirel'in Cumhurbaşkanlığına seçilmesinden sonra 3 Haziran'da DYP Kongresi yapıldı ve Tansu Çiller genel başkan oldu. Çiller, 25 Haziran'da SHP ortaklığında koalisyon hükümetini kurdu. Bu arada, 6 Haziran'da SHP Genel Başkanı İnönü, eylül ayında yapılacak kurultayda genel başkanlığa adaylığını koymayacağını açıkladı.

• 11 Eylül 1993: SHP 4. Kurultayı. Genel başkanlık seçimine 4 aday ile gidildi: Murat Karayalçın, Aydın Güven Gürkan, Yüksel Çakmur ve Tolga Yarman. 559 oy alan Murat Karayalçın genel başkan oldu. Gürkan'a 403 oy çıktı. Tüzük değişikliğine gidildi ve parti meclisi üye sayısı 50'ye çıkarıldı. Parti Meclisi, Karayalçın taraftarı 30, Gürkan taraftarı 20 kişiden oluştu.
• 26 Mart 1994: Yerel Seçimler: SHP yüzde 13.6, DSP yüzde 8.8 ve CHP 4.6 oy aldı. İstanbul ve Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlıklarını Refah Partisi (RP) adayları kazandı.
• 30 Eylül 1994: SHP ile CHP arasında "bütünleşme ön protokolu" imzalandı. 6 Kasım 1994'de de SHP Genel Başkanı Murat Karayalçın ile CHP Genel Başkanı Deniz Baykal, "Birleşme Protokolu"nu imzaladılar. Bütünleşme Kurultayı'nın 28 Ocak 1995'de yapılması kararlaştırıldı. Ancak Baykal ile Karayalçın genel başkanlık ve birleşmenin hangi partinin çatısı altında olacağı konusunda anlaşamayınca kurultay gerçekleştirilemedi. Daha sonra Karayalçın ve Baykal, Hikmet Çetin ismi üzerinde uzlaştılar.
• 26. Kurultay: 18 Şubat 1995. Birleşme kurultayı... 1003 delege birleşmenin CHP, 635 delege de SHP çatısı altında olması yönünde oy kullandı. Bunun üzerine hemen toplanan SHP Kurultayı'nda 121'e karşı 508 oy ile parti feshedildi ve CHP'ye katılım kararı alındı. Hikmet Çetin oybirliğiyle CHP Genel Başkanı seçildi. Çetin, CHP'nin 5. Genel Başkanı oldu. Birleşme sürecinde CHP Genel Sekreteri Ertuğrul Günay, partiden istifa etti, yerine Adnan Keskin getirildi. Birleşmeden sonra 25 Şubat'ta yapılan seçimde Adnan Keskin tekrar genel sekreter oldu.

• 27. Kurultay: 9 Eylül 1995. Kurultaya genel başkanlık tartışmaları arasında girildi. Hikmet Çetin'in aday olmadığı kurultayda Murat Karayalçın ile Deniz Baykal çekişti. Baykal 681 oy alarak CHP'nin yeni genel başkanı oldu. Karayalçın 309 oyda kaldı. Parti Meclisi seçimine 3 liste ile gidildi. Bu seçimi de Baykal'ın listesi kazandı. Karayalçın listesinden İsmail Cem ve Hasan Fehmi Güneş, listeyi deldiler. Genel sekreterliğe de Adnan Keskin getirildi.
• 20 Eylül 1995: Baykal'ın CHP Genel Başkanlığına seçilmesinden sonra iktidarda olan DYP-CHP koalisyon hükümeti, Çiller ile Baykal arasında koalisyonun sürdürülmesi yönünde anlaşmaya varılamaması üzerine bozuldu. Çiller, 20 Eylül'de hükümetin istifasını Cumhurbaşkanına sundu. Çiller daha sonra 5 Ekim'de azınlık hükümetini kurdu, ancak bu hükümet, 15 Ekim'de TBMM'den güvenoyu alamadı. 16 Ekim'de biraraya gelen Çiller ve Baykal, erken seçim koşuluyla DYP-CHP hükümetinin kurulması konusunda anlaştılar. 26 Ekim'de, TBMM'de, 24 Aralık'ta erken seçim yapılması kararı çıktı. 30 Ekim'de Çiller başkanlığındaki DYP-CHP hükümeti (52. Hükümet) kuruldu. Bu hükümet, seçimlerden sonra istifa etti.
• 24 Aralık 1995: Genel seçimler: Seçimlerden Refah Partisi (RP) birinci parti olarak çıktı. RP, yüzde 21.4 oy oranı ile 158 milletvekili çıkardı. Seçimlerde DSP yüzde 14.6 ile 76, CHP ise yüzde 10.7 ile yüzde 49 milletvekilliğini aldı. Bu seçim sonuçlarından sonra CHP'de SHP kökenliler ile CHP kökenliler arasında tartışmalar başladı. Hükümeti kurma görevi RP Genel Başkanı Erbakan'a verildi, ancak Erbakan bunda başarılı olamadı. Daha sonra ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz başkanlığında ANAP-DYP hükümeti kuruldu. (53. Hükümet) Ancak 6 Mart 1996'da kurulan bu hükümet, Yılmaz ile Çiller'in anlaşamaması üzerine 28 Haziran 1996'da sona erdi. Hükümeti kurma görevi tekrar RP Genel Başkanı Erbakan'a verildi. Erbakan, Çiller ile anlaşarak 28 Haziran 1996'da RP-DYP koalisyon hükümetini (Refahyol) kurdu. (54. Hükümet) Bu dönemde, yaşanan laiklik karşıtı olaylar nedeniyle tarihe "28 Şubat kararları" olarak geçen kararlar alındı. Gelişmeler karşısında hükümette, koalisyonun devam etmesi şartıyla Başbakanlığın Çiller'e devredilmesi kararı alındı ve Erbakan, istifa dilekçesini 18 Haziran 1997'de cumhurbaşkanına sundu. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, hükümet kurma görevini ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz'a verdi. Yılmaz, 30 Haziran 1997'de CHP'nin dışardan desteğiyle ANAP-DSP-DTP (Demokrat Türkiye Partisi) koalisyon hükümetini (55. Hükümet) kurdu. CHP, 8 yıllık zorunlu eğitim yasasının çıkarılmasını ve en kısa zamanda seçime gidilmesini şart koştu. CHP Genel Başkanı Baykal, bir süre sonra, Yılmaz'dan erken seçim şartını yerine getirmesini istedi. Yılmaz ve Baykal, 3 Haziran 1998'de erken seçim konusunda bir protokol imzaladılar. TBMM'de 18 Nisan 1999'da seçim yapılması kararı alındı. Erken seçim kararı üzerine CHP'de Aydın Güven Gürkan başkanlığındaki bir grup, erken seçim kararının ülke şartlarına aykırı düştüğünü belirterek, Baykal'ı tek başına karar almakla suçladı. Gürkan, 15 Temmuz 1998'de partiden istifa etti.

• 28. Kurultay: 23 Mayıs 1998. Kurultaya erken seçim tartışmaları ile girildi. Baykal, kurultay konuşmasında, iktidar mücadelesi yaptıklarını belirterek, "Başbakanlık istiyorum" dedi. Baykal'ın, müzik ve ışık gösterisi altında hazırlanan bir platformdan salona girişi, kurultayın en fazla iz bırakan yönü oldu. Baykal tekrar genel başkan seçildi. Parti meclisi seçimlerini genel merkez listesi kazandı. Ancak mulefetten 6 kişi, liseyi delerek pari meclisine girdi. Adnan Keskin tekrar genel sekreter seçildi.
• 25 Kasım 1998: Yılmaz Hükümeti, yolsuzluk ve Türkbank ihalesi konusunda verilen gensoru önergesi ile düşürüldü. CHP, Yılmaz hakkında gensoru önergesi vermiş, bunu Fazilet Partisi (FP) ve DYP'nin hem yılmaz hem de Devlet Bakanı Güneş Taner haklarında verdiği gensoru önergeleri izlemişti. CHP Genel Başkanı Baykal bu olaydan sonra "hükümeti düşürmekle" suçlandı. Daha sonra DSP Genel Başkanı Bülent Ecevit tarafından 11 Ocak 1999'da DSP azınlık hükümeti kuruldu (56. Hükümet) ve 18 Nisan seçimlerine bu hükümetle gidildi.
• 18 Nisan 1999: Milletvekili Genel Seçimleri: Cumhuriyet tarihinde ilk kez CHP, Meclis dışı kaldı. CHP, yüzde 8.71 oy oranı ile barajı aşamadı. Seçimlerden yüzde 22.2 oy oranı ve 136 milletvekili ile DSP birinci parti olarak çıktı. [1999 Seçim Sonuçları]
• Seçim yenilgisi CHP'yi sarstı. Deniz Baykal, 22 Nisan 1999'da genel başkanlıktan istifa etti. Parti Meclisi, Cevdet Selvi'yi genel başkan vekilliğine getirdi ve olağanüstü kurultay kararı aldı.
• 9. Olağanüstü Kurultay: 22 Mayıs 1999. Genel Başkanlık seçimlerinin ilk turuna 5 adayla gidildi. Altan Öymen, Hasan Fehmi Güneş, Murat Karayalçın, Ertuğrul Günay, Hurşit Güneş. Üçüncü ve son tura girilirken aday olarak Altan Öymen ve Hasan Fehmi Güneş kaldı, diğer adaylar ilk ve ikinci turlarda çekildiler. Üçüncü turda Öymen 521 oy ile genel başkan seçildi. Güneş'e 508 oy çıktı. Parti Meclisi seçimlerinde liste konusunda gelişen olaylar nedeniyle, seçimleri kazananlar istifa ettiler.
• 10. Olağanüstü Kurultay: 26 Haziran 1999. Parti Meclisi Seçimi Kurultayı... Kurultay yine 'hizip'lerin liste savaşına sahne oldu. Genel Başkan Altan Öymen, yaptığı konuşmada, "Parti içinde 'O olursa ben olmam' ayrımcılığı var. Bu ayrım ve birlikte çalışmama zaafı ortadan kalkmalıdır" dedi. Öymen, 60 kişilik parti meclisi için her kesimi kapsayan "uzlaşma listesi" hazırladı, ancak uzlaşma sağlanamadı. Kurultay öncesi Öymen'e tam destek vereceklerini bildiren Murat Karayalçın ve Hasan Fehmi Güneş grubu, Öymen'in listesinin barış ve birlik listesi olarak tanımlanamayacağını ileri sürerek yeni bir liste hazırladılar. Ertuğrul Günay ve arkadaşları ile önceki kurultayda çıkardıkları korsan listeyle kriz yaratan Baykal yanlısı Adnan Keskin ve arkadaşları da birer listeyle seçime girdiler. Genel Başkanı Altan Öymen'in listesi, Baykal ekibi ve Hasan Fehmi Güneş-Murat Karayalçın ittifakı tarafından delindi. 60 kişilik parti meclisinde Baykal ekibi çoğunluğu elde etti. Parti meclisince, genel sekreterliğe Tarhan Erdem getirildi. Altan Öymen, yeni kurultayda 'çoksesli bir Parti Meclisi oluştuğunu' belirterek, "Önemli olan bundan sonrası. Bu çoksesli yapı bir orkestra gibi çalışırsa parti çok önemli aşamalar kat edebilir" dedi.
• 11. Olağanüstü Kurultay 30 Eylül 2000'de toplandı. Baykal; Altan Öymen, Hasan Fehmi Güneş ve Sefa Sirmen arasındaki mücadeleden galip çıktı, 15 ay sonra yeniden genel başkanlık koltuğuna oturdu. Bu süreçte, RP'nin yerine kurulan Fazilet Partisi (FP) de 22 Haziran 2001'de Anayasa Mahkemesince kapatıldı, Erbakan ve bazı yöneticilere siyasi yasak getirildi.
• 29. Kurultayda (30 Haziran 2001) Deniz Baykal, rakipleri Ertuğrul Günay ve Birol Başaran karşısında koltuğunu korudu. Kurultayda tüzükte bazı değişiklikler yapılarak genel başkan adaylığı zorlaştırıldı. Bu süreçte, 14 Ağustos 2001 tarihinde AK Parti kuruldu. DSP, MHP ve ANAP koalisyon hükümeti erken seçim kararı aldı.
• 30. Kurultaya (24 Ekim 2003) Deniz Baykal tek aday olarak katıldı ve sandığa giden 1089 delegeden 973'ünün oyunu aldı. 3 Kasım 2002'de yapılan seçimlerde AK Parti tek başına iktidara geldi. DSP'nin parlamento dışı kaldığı seçimde, CHP 178 milletvekili ile anamuhalefet partisi konumuna geldi.
• 12. Olağanüstü Kurultay (3 Temmuz 2004) muhaliflerin tüzük kurultayı toplama girişimi üzerine gerçekleştirildi. Baykal'ın güvenoyu istemi doğrultusunda yapılan kurultay seçimsiz gerçekleştirildi. Bazı üyeler bu kurultayın iptali için dava açtı.
• 13. Olağanüstü Kurultayda (29-30 Ocak 2005) Deniz Baykal, rakibi Mustafa Sarıgül'ün karşısında galip çıktı.
• 31. Kurultayda (19 Kasım 2005) muhaliflerin tüzük değişikliği önerisi reddedildi. Baykal, geçerli 1158 oyun tamamını alarak yeniden genel başkan seçildi.
• 32. Kurultayda (26 Nisan 2008), Deniz Baykal'ın karşısında tek aday olarak Haluk Koç vardı. Baykal, kurultayda genel başkanlık koltuğunu korudu.
• 14. Olağanüstü Kurultay 21 Aralık 2008'de toplandı, partinin tüzük ve programında değişiklikler yapıldı.
• Baykal, görüntülerinin yer aldığı iddia edilen kaset ve daha sonraki süreçte, 10 Mayıs 2010'da CHP Genel Başkanlığından istifa etti. Parti Meclisi Cevdet Selvi'yi genel başkan vekilliğine getirdi. Partinin 33. Kurultayını tek aday olan CHP Grup Başkanvekili Kemal Kılıçdaroğlu kazandı. Kılıçdaroğlu, bu göreve seçilerek CHP genel başkanlığını üstlenen 7. isim oldu.
• 34. Kurultay(17 Temmuz 2012): CHP'nin Olağanüstü Kurultay'ında Kemal Kılıçdaroğlu 740 oyla yeniden genel başkan seçildi. Muharrem İnce ise 415 oy aldı. Böylece, 1181 delegenin oy kullandığı kurultayda Kılıçdaroğlu yüzde 64.1, Muharrem İnce ise yüzde 35.9 oy aldı.

Şevket Çorbacıoğlu
Teknopolitikalar platformu
evesbere@gmail.com
0506 609 00 32